Γιάννης Κ. Μπουλουγούρης (1935-2000)

Αποτελεί ιδιαίτερα θλιβερό καθήκον, αλλά και εσωτερική ανάγκη γιά μένα, το να καταθέτω αυτή τη μαρτυρία γιά το φίλο, το δάσκαλο και το συνάδελφο Γιάννη Μπουλουγούρη, η πρόσφατη απώλεια του οποίου συγκλόνισε, πέρα από την οικογένειά του, τούς φίλους και μαθητές του, ολόκληρο τον ψυχιατρικό χώρο. Γιατί ο Γιάννης Μπουλουγούρης υπήρξε ένας πραγματικά πρωτοπόρος στά ψυχιατρικά δρώμενα στή χώρα μας, με παγκόσμια απήχηση, και κύρος.

Γεννήθηκε στήν Τρίπολη Αρκαδίας, όπου και περάτωσε τις Γυμνασιακές του σπουδές. Μπήκε στή συνέχεια μετά από εξετάσεις στήν Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, από όπου αποφοίτησε το 1962. Μετά την εκπλήρωση των στρατιωτικών του υποχρεώσεων, αναχώρησε γιά μεταπτυχιακές σπουδές στην Αγγλία, όπου και εντάχθηκε, ως Επιμελητής, στό δυναμικό του Ινστιτούτου Ψυχιατρικής του Πανεπιστημίου του Λονδίνου, θέση την οποία διατήρησε μέχρι το 1970.

Διετέλεσε στή συνέχεια Διευθυντής της Ψυχιατρικής Κλινικής του θεραπευτηρίου Ψυχικών Παθήσεων Τριπόλεως μέχρι το 1972, οπότε και διορίστηκε ως Επιμελητής στήν Ψυχιατρική Κλινική του Πανεπιστημίου Αθηνών, στό Αιγινήτειο Νοσοκομείο, απ' όπου αποχώρησε, ως Υφηγητής, το 1979. Μετά την αποχώρησή του από το Πανεπιστήμιο, ίδρυσε και διεύθυνε μέχρι τέλους το Ινστιτούτο Συμπεριφοράς στήν Αθήνα. Υπήρξε ο ιδρυτής της Ελληνικής Εταιρείας 'Ερευνας της Συμπεριφοράς (1972), χρημάτισε Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Εταιρείας θεραπειών της Συμπεριφοράς και μέλος πολλών διεθνών και ελληνικών επιστημονικών εταιρειών.

Οι δρόμοι μας συναντήθηκαν πολλές φορές από το 1958, όταν τον πρωτογνώρισα ως φοιτητή της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Από τα φοιτητικά μας κοινά χρόνια συγκρατώ στή μνήμη μου την εικόνα ενός εξαιρετικά επιμελούς φοιτητή, με ιδιαίτερη κριτική ικανότητα, ωριμότητα και ανταποδοτικότητα στίς διαπροσωπικές του σχέσεις, ο οποίος πραγματικά "ξεσκόνιζε" τα μαθήματα κορμού της Σχολής, συμπληρώνοντας τις ανάγκες του με συχνές προσφυγές σε διεθνείς πηγές αναφοράς. Ηδη είχε επιλέξει από τότε την Ψυχιατρική ως χώρο μελλοντικής επαγγελματικής του απασχόλησης και θυμάμαι χαρακτηριστικά την ημέρα εκείνη που κυριολεκτικά υπερήφανος μας παρουσίασε την πρώτη έκδοση στα αγγλικά της "Κλινικής Ψυχιατρικής" των Mayer-Gross, Slater και Roth, που του είχε φέρει o αδελφός του από την Αγγλία.

Τον συνάντησα πάλι στο Λονδίνο, το διάστημα μεταξύ 1966-1968 και ανακαλώ από την περίοδο αυτή τις εβδομαδιαίες μας συναντήσεις και συζητήσεις γύρω από την κλινική και ερευνητική δουλειά που είχε αναλάβει στό Ινστιτούτο Ψυχιατρικής και υπήρξα ο πρώτος αποδέκτης της πραγματικά πρωτοποριακής του εργασίας γιά την αντιμετώπιση των φοβιών με την "ψυχοκατακλυσμική" μέθοδο, αυτή που αργότερα έγινε γνωστή ως "θεραπεία με έκθέση στο αγχογόνο ερέθισμα", εργασία που τον κατέστησε παγκόσμια γνωστό και αποτέλεσε αιτία και για τη δική μου, στή συνέχεια, επιστημονική ενασχόληση.

Τον συνάντησα και πάλι στήν Τρίπολη το 1970, όπου ως Επιμελητής της Ψυχιατρικής Κλινικής τού εκεί θεραπευτηρίου Ψυχικών Παθήσεων, είχα την ευκαιρία να εργασθώ υπό την άμεση επίβλεψη και εποπτεία του και να διαπιστώσω, γιά πρώτη φορά σε καθαρά επαγγελματικό επίπεδο, το κλινικό του αισθητήριο, τη θεραπευτική του αποτελεσματικότητα και την εφαρμογή της ερευνητικής του μεθοδολογίας.

Γιά τα επόμενα 8 χρόνια, η συνεργασία μας υπήρξε συνεχής και στενή στά πλαίσια της Ψυχιατρικής Κλινικής του Πανεπιστημίου Αθηνών, στο Αιγινήτειο Νοσοκομείο.

Θεωρώ ότι η ένταξή του στην πανεπιστημιακή κοινότητα συνέπεσε με την εισαγωγή στον ακαδημαϊκό χώρο των εφαρμογών των θεωριών γιά τη μάθηση γιά την αντιμετώπιση διαφόρων ψυχοπαθολογικών καταστάσεων αλλά και την ίδρυση από τον ίδιο της Ελληνικής Εταιρείας Ερεύνης της Συμπεριφοράς, εταιρείας που ήταν μεταξύ των αρχικών 4 αντιστοίχων διεθνών εταιρειών που δημιούργησαν την Ευρωπαϊκή Εταιρεία θεραπείας της Συμπεριφοράς.

Η εν γένει πανεπιστημιακή του σταδιοδρομία υπήρξε ιδιαίτερα αποδοτική. Συμμετείχε σε διεθνείς ερευνητικές μελέτες (ενδεικτικά αναφέρω την πρωτοποριακή μελέτη γιά την ινδική κάνναβη), οργάνωσε και έφερε σε πέρας σειρά άλλων πρωτοτύπων μελετών, εκπαίδευσε σειρές ειδικευομένων ψυχιάτρων και φοιτητών στην Κλινική Ψυχιατρική και έθεσε σε λειτουργία το Ψυχοφυσιολογικό Εργαστήριο της Πανεπιστημιακής Ψυχιατρικής Κλινικής. Γενικά, υπήρξε υπομονετικός δάσκαλος, ιδιοφυής ερευνητής, χαρισματικός κλινικός και αποτελεσματικός θεραπευτής. Μετά την αποχώρησή του από το Πανεπιστήμιο, ίδρυσε και διεύθυνε μέχρι τέλους το Ινστιτούτο Συμπεριφοράς, από όπου και συνέχισε το συγγραφικό, ερευνητικό και διδακτικό του έργο με συνέπεια, συστηματικότητα και αποδοτικότητα.

Ο Γιάννης Μπουλουγούρης υπήρξε ο πρωτοπόρος της Συμπεριφερολογίας στη χώρα μας. Υπό την εποπτεία του εκπαιδεύτηκε σειρά ολόκληρη Ψυχιάτρων και άλλων επαγγελματιών του χώρου της Ψυχικής Υγείας στίς θεραπευτικές εφαρμογές των θεωριών γιά τη Μάθηση. Συνέγραψε σημαντικά άρθρα στο διεθνή και ελληνικό ιατρικό τύπο, εξέδωσε σειρά ξενόγλωσσων και ελληνικών βιβλίων και διοργάνωσε με εξαιρετική επιτυχία πολλά διεθνή και ελληνικά επιστημονικά συνέδρια. Οι εργασίες του αναφέρονται συχνά στη διεθνή βιβλιογραφία και o ίδιος ευδόκισε να δει την παγκόσμια παραδοχή και εκτίμηση για το έργο του και τη συνεισφορά του στις θεραπείες της Συμπεριφοράς.

Για μένα, υπήρξε ένας άψογος φίλος, εποικοδομητικός κριτής και σύμβουλος, διακριτικός, αλλά και ασυμβίβαστος στίς αρχές του, "αιρετικός" στίς πεποιθήσεις του και ταυτόχρονα ευαίσθητος και ανθρώπινος. Το κενό που άφησε ο πρόωρος θάνατός του στη γυναίκα του τη Τζένη, τα παιδιά του, τους φίλους του, τους μαθητές του και τους ανθρώπους που του εμπιστεύθηκαν την υγεία τους υπήρξε μεγάλο και δυσαναπλήρωτο.

Ας είναι ελαφρύ το χώμα που τον σκεπάζει τώρα.

Ανδρέας Δ. Ραμπαβίλας