ΚΛΙΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ

ΚΧ1. ΗΠΙΑ ΓΝΩΣΤΙΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ
Ελισσάβετ Καπάκη
Επίκ. Καθηγήτρια, Νευρολογική Κλινική Παν/μίου Αθηνών, Αιγινήτειο Νοσοκομείο

Η έννοια της "ήπιας γνωστικής διαταραχής" (Σ-ll-'Δ) εισήχθη προσφάτως ως ένα νέο διαγνωστικό σύνδρομο με στόχο να καθορίσει ένα στάδιο γνωστικής έκπτωσης που θεωρείται ως ενδιάμεσος κατάσταση μεταξύ άνοιας και φυσιολογικού γήρατος. Διαταραχή της μνήμης και των άλλων γνωστικών λειτουργιών πέραν της έκπτωσης που παρατηρείται στο φυσιολογικό γήρας είναι σημαντικά χαρακτηριστικά αυτής της παθολογίας. Εντούτοις υπάρχει έντονος προβληματισμός εάν η ΗΓΔ αποτελεί μια αληθή νοσολογική οντότητα. Ασθενείς οι οποίοι λαμβάνουν την διάγνωση ΗΓΔ εμπίπτουν σε δύο κύριες κατηγορίες: α) ασθενείς με μη εξελικτική νοητική δυσλειτουργία που παραμένουν στάσιμοι ή και βελτιώνονται όπως π.χ. ασθενείς με κατάθλιψη, οριακή νοητική λειτουργία, συστηματικά νοσήματα, χρόνιες λοιμώξεις του ΚΝΣ, ενδοκρινολογικές διαταραχές και άλλους τοξικούς ή μεταβολικούς παράγοντες και β) ασθενείς οι οποίοι τελικά θα αναπτύξουν συμπτώματα και σημεία μιάς ανοϊκής διαταραχής νευροεκφυλιστικού τύπου όπως η νόσος Alzheimer.

Σύμφωνα με τα πλέον αποδεκτά και περισσότερο χρησιμοποιούμενα κριτήρια οι ασθενείς με ΗΓΔ χαρακτηρίζονται από: διαταραχή μνήμης, φυσιολογικές ή ελαφρά διαταραγμένες λοιπές γνωστικές λειτουργίες, φυσιολογική ικανότητα για επιτέλεση καθημερινών δραστηριοτήτων και απουσία άνοιας. Αντιστοιχεί στο στάδιο 3 της κλίμακας σφαιρικής επιδείνωσης GDS (Global Deterioration Scale) ή στο 0,5 της κλινικής ταξινόμησης για την άνοια CDR (Clinical Dementia Rating). Η διαταραχή της μνήμης, ιδιαίτερα της λεκτικής επεισοδικής μνήμης είναι ένα χαρακτηριστικό-κλειδί της ΗΓΔ. Οι ψυχομετρικές όμως δοκιμασίες παρουσιάζουν σημαντική αλληλεπικάλυψη μεταξύ φυσιολογικής γνωστικής λειτουργίας και ήπιας άνοιας στους ηλικιωμένους.

Η ομάδα της ΗΓΔ συγκρατεί έναν ετερογενή πληθυσμό, ο οποίος όμως είναι σε αυξημένο κίνδυνο να αναπτύξει άνοια και κυρίως νόσο Alzheimer εντός 4-5 ετών. Σύμφωνα με διάφορες μελέτες ασθενείς με ΗΓΔ μεταπίπτουν σε νόσο Αlzheimer με ρυθμό που κυμαίνεται από 10-15% το χρόνο. H αντίστοιχη ετήσια μετάπτωση σε "φυσιολογικούς" ηλικιωμένους υπολογίζεται σε 1-2%.

Παθολογοανατομικές μελέτες δείχνουν ότι τα περισσότερα άτομα με ΗΓΔ έχουν ένα εύρος ιστοπαθολογικών ευρημάτων, από εκείνα του φυσιολογικού γήρατος μέχρι εκείνων που χαρακτηρίζουν την νόσο Alzheimer. Ανατομική και λειτουργική απεικόνιση με μαγνητικό συντονισμό έχει δείξει μικρότερο όγκο μέσου κροταφικού λοβού καθώς και ατροφία του ιπποκάμπου. Γενετικοί δείκτες όπως οι πολυμορφισμοί του γονιδίου της απολιποπρωτεΐνης Ε έχουν δείξει ενδιάμεση συχνότητα μεταξύ φυσιολογικών ηλικιωμένων και ασθενών με νόσο Alzheimer. Αντίθετα βιολογικοί δείκτες όπως αυξημένα επίπεδα tau πρωτεΐνης και ελαττωμένα επίπεδα Αβ42 στο εγκεφαλονωτιαίο υγρό που έχουν προταθεί ως διαγνωστικός δείκτης για τη ΝΑ, δύνανται να προβλέψουν την μετεξέλιξη σε ορισμένες περιπτώσεις. Επί του παρόντος όμως η διαγνωστική ισχύς των ανωτέρων δεικτών στην ΗΓΔ δεν έχει προσδιοριστεί.

Μελέτες για την ΗΓΔ θεωρούνται σήμερα καίριας σημασίας για την κατανόηση των αρχικών σταδίων της νόσου Alzheimer, την ανάπτυξη διαγνωστικών δεικτών για την πρώιμη διάγνωση αλλά και την αξιολόγηση θεραπειών που δύνανται να επιβραδύνουν την εξέλιξη σε άνοια.

ΚΧ2. ΜΝΗΜΗ ΚΑΙ ΕΚΦΥΛΙΣΤΙΚΟΥ ΤΥΠΟΥ ΑΝΟΙΕΣ
Δρ. Βούλα Σακκά
Επιμελήτρια ΕΣΥ, Ιατρείο Μνήμης και Άνοιας" Νευρολογική Κλινική Ν.Ι.Μ.Τ.Σ.

Η μνήμη αποτελεί το θεμελιοδέστερο συστατικό της ανθρώπινης βιολογικής και υποκειμενικής πραγματικότητας. Δια της μνήμης νοείται η όποια μορφή συνδιαλλαγής με το περιβάλλον. Σχηματικά το βιολογικό μοντέλο της μνημονικής λειτουργίας έχει ως εξής: οι πληροφορίες καταγράφονται υπό μορφή εγγραμμάτων, κάθε έγγραμμα αντιστοιχεί σε συγκεκριμένο αρμόδιο ανατομολειτουργικό κύκλωμα, τα κυκλώματα συναφών εγγραμμάτων αλληλοεπηρεάζονται, η όλη διαχείριση της πληροφορίας είναι σύνθετη και δυναμικού χαρακτήρα. Χρονικά μπορούν να διακριθούν τρεις τύποι μνήμης: η αισθητηριακή, η βραχυπρόθεσμη και η μακροπρόθεσμη μνήμη. Ποιοτικά η μακροπρόθεσμη μνήμη περιλαμβάνει τη συνειδητή ή δηλωτική μνήμη (υποκατηγορίες: σημασιολογική και επεισοδιακή μνήμη) και την μη δηλωτική μνήμη. Ανατομικά η μνήμη απαρτιώνεται μεταξύ τριών περιοχών, μιας εν τω βάθη (υποθάλαμος, διεγκέφαλος, ιππόκαμποι) και δύο επιπολής (οπίσθιες συνειρμικές περιοχές και προμετωπιαίος φλοιός). Στις άνοιες οι διαταραχές της μνήμης αποτελούν κυρίαρχη εκδήλωση. Στην νόσο Alzheimer παραβλάπτεται εξ αρχής η επεισοδιακή μνήμη, με χαρακτηριστική αδυναμία σχηματισμού νέων μνημονικών ιχνών. Στην προκλινική φάση της νόσου επηρεάζεται κυρίως η επεισοδιακή μνήμη που αφορά σε λεκτικό υλικό. Η σημασιολογική μνήμη και η απώτερη μακροπρόθεσμη μνήμη επηρεάζονται στα επόμενα στάδια. Στη Σημασιολογική Άνοια οι ασθενείς εμφανίζουν χαρακτηριστικές μεμονωμένες κατονομαστικές δυσκολίες. Στην Μετωπιαία Άνοια πάσχει πρόδηλα η βραχυπρόθεσμη μνήμη που συναρτάται άμεσα με την προσοχή, του προγραμματισμό και τη βούληση. Στη νόσο Huntington και στη νόσο Parkinson η λειτουργική μνήμη παραβλάπτεται πρωίμως απηχώντας δυσκολίες εκτελεστικές, οπτικοχωρικής απαρτίωσης και προσοχής. Είναι πλέον παγιωμένη γνώση ότι κάθε περίπτωση ανοϊκού συνδρόμου σχετίζεται με συγκεκριμένο, περισσότερο ή λιγότερο διακριτό νευροψυχολογικό έλλειμμα. Η αναγνώριση των ιδιαιτεροτήτων, εκτός από ορθή διαγνωστικά και ωφέλιμη ερευνητικά, συντελεί στην ορθολογικότερη και εξατομικευμένη αντιμετώπιση κάθε ασθενούς.

ΚΧ3. ΓΗΡΑΝΣΗ ΚΑΙ ΑΝΟΙΑ-ΚΑΙΝΙΚΟΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΕΣ ΣΥΣΧΕΤΙΣΕΙΣ
Σ. Δερρές
Νευρολόγος-Ψυχίατρος

Η γήρανση ως βιολογικό φαινόμενο οδηγεί σε μη ανατρέψιμες μορφολογικές μεταβολές σε όλο τα οργανικά συστήματα. Οι μεταβολές που έχουν σχέση με τα νευρικό σύστημα οδηγούν τελικά στην άνοια. Ο πληθυσμός των ηλικιωμένων αυξάνεται συνεχώς σε όλες τις ανεπτυγμένες χώρες με συνέπεια τη δημιουργία ποικίλλων κοινωνικών, οικονομικών και κυρίως ιατρικών προβλημάτων. Αυτή η διαπίστωση έστρεψε το ενδιαφέρον των επιστημόνων προς εκείνες τις παθολογικές καταστάσεις που εκδηλώνονται με συμπτώματα που έχουν κάποια ποιοτική ομοιότητα με αυτά του γήρατος και επομένως, αφενός συμβάλλουν στη περαιτέρω διόγκωση του αριθμού της ομάδος αυτής του πληθυσμού και αφετέρου δημιουργούν διαγνωστικά προβλήματα. Η προσπάθεια συνεπώς διάκρισης των καταστάσεων γήρατος και άνοιας και κωδικοποίησης των ομοιοτήτων και των διαφορών είναι ουσιώδους σημασίας και αποτελεί τον σκοπό της παρούσης εισήγησης. Η ανασκόπηση των μορφολογικών, νευροχημικών και νευροψυχολογικών μεταβολών που παρατηρούνται στο φυσιολογικό γήρας όπως και στην άνοια, κυρίως δε στη νόσο Alzheimer. Περαιτέρω εξετάζονται οι μακροσκοπικές και μικροσκοπικές αλλοιώσεις του εγκεφάλου στο γήρας και στη νόσο Alzheimer. Όπως προκύπτει από τα ανωτέρω παρά τις επιφανειακές ομοιότητες, υπάρχουν σημαντικές κυρίως ποσοτικές διαφορές τόσο ως προς τις νευροψυχολογικές διαταραχές, όσο και ως προς τα ιστοπαθολογικά ευρήματα.

ΚΧ4. ΠΡΩΙΜΑ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΚΑΙ ΚΛΙΝΙΚΗ ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΣΤΗ ΝΟΣΟ ΤΟΥ ALZΗEIMER ΚΑΙ ΣΕ ΑΛΛΑ ΕΚΦΥΛΙΣΤΙΚΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΜΕ ΑΝΟΙΑ
Βαγενάς Β

Παρά την πρόοδο που έχει σημειωθεί τα τελευταία χρόνια στη μελέτη και διερεύνηση της νόσου του Alzheimer (AD) και άλλων ανοϊκών συνδρόμων, η έγκαιρη διάγνωσή τους παραμένει ακόμα δυσχερής. Η σωστή αξιολόγηση πρώιμων συμπτωμάτων από τον κλινικό γιατρό επιτρέπει την έγκαιρη διάγνωση με προφανή οφέλη για τον πάσχοντα. Τα πρώιμα συμπτώματα σχετίζονται με την απώλεια μνήμης, τις διαταραχές του λόγου και του προσανατολισμού, τη δυσκολία στην επιτέλεση σύνθετων δραστηριοτήτων (IADL), καθώς και τις διαταραχές της συμπεριφοράς. Η συχνότητα και η σειρά εμφάνισης αυτών των συμπτωμάτων διαφοροποιείται σχετικά, ανάλογα με τη νόσο που προκαλεί το ανοϊκό σύνδρομο (π.χ. AD, Lewy body disease, πολυεμφρακτική εγκεφαλοπάθεια). Σημαντική είναι επίσης η αξιολόγηση και άλλων στοιχείων (κλινική πορεία, εστιακή νευρολογική σημειολογία, ατομικό αναμνηστικό), που υποστηρίζουν την κλινική διάγνωση, καθώς επίσης και η εκτίμηση της πιθανότητας τα συμπτώματα να οφείλονται σε κατάθλιψη (ψευδοάνοια).

Μελέτες των τελευταίων ετών έδειξαν ότι το σκαλοπάτι από τον υγιή ηλικιωμένο προς την άνοια μπορεί να είναι μία πρόδρομος κατάσταση ήπιας γνωστικής διαταραχής, η οποία θέτει την υποψία για την έναρξη της AD, αλλά. η απουσία επαρκών διαταραχών δεν εγγυάται τη διάγνωση. H Mild Cognitive Impairment (MCI, Ήπια Γνωστική Έκπτωση), όπως ονομάζεται, χαρακτηρίζεται από συγκεκριμένα πρώιμα ήπια συμπτώματα. Η αναγνώριση της MCI επιτρέπει τον εντοπισμό αυτών που είναι πολύ πιθανό να νοσήσουν από AD, δίνοντάς τους έτσι τη δυνατότητα να έχουν τη μεγαλύτερη δυνατή ωφέλεια από την έγκαιρη έναρξη της κατάλληλης φαρμακευτικής αγωγής

ΚΧ5. ΠΡΟΟΔΕΥΤΙΚΗ ΟΠΤΙΚΟΧΩΡΙΚΗ ΔΥΣΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ: ΕΝΑ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΙΚΑ ΕΣΤΙΑΚΟ ΑΝΟΪΚΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟ. ΜΕΛΕΤΗ ΜΕΜΟΝΩΜΕΝΗΣ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗΣ
Φωτεινή Κουντή¹, Γεώργιος Κίτσιος², & Μάγδα Τσολάκη²
Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Τμήμα Ψυχολογίας¹ και Τμήμα Ιατρικής²

Η προοδευτική οπτικοχωρική δυσλειτουργία είναι μία από τις παρατηρηθείσες νευροψυχολογικές μορφές άνοιας. Χαρακτηρίζεται από την ύπουλη εμφάνιση και την προοδευτική εξέλιξη χαρακτηριστικών οπτικοχωρικών διαταραχών, όπως: σύνδρομο Balint, χωρικός αποπροσανατολισμός και οπτική αγνωσία. Δεν συνοδεύεται από αμνησία, τουλάχιστον για τα 2 πρώτα έτη της εμφάνισης της νόσου, ωστόσο μπορεί να συνυπάρχει με άλλες γνωστικές διαταραχές ήπιας μορφής. Οι οπτικοχωρικές διαταραχές που την χαρακτηρίζουν, είναι και οι κύριοι παράγοντες διατάραξης των καθημερινών δραστηριοτήτων του ασθενούς. Η περίπτωση μελέτης αφορά ένα άνδρα 61 ετών, δεξιόχειρα, γεωπόνο, που εξετάσθηκε στα εξωτερικά ιατρεία μνήμης και άνοιας του νοσοκομείου Παπανικολάου, μ' ένα ιστορικό 6 ετών, με προοδευτική έκπτωση των οπτικών ικανοτήτων. Παραπονιόταν ότι έχανε τη σειρά όταν διάβαζε, και δεν μπορούσε να διατηρήσει σε σειρά τα ψηφία, ώστε να κάνει γραπτώς αριθμητικές πράξεις. Επίσης παρουσίαζε απραξία ένδυσης, και δεν μπορούσε να ευθυγραμμίσει το σώμα με το κρεβάτι του. Το οικογενειακό ιστορικό ήταν βεβαρυμένο για άνοια, αγνώστου αιτιολογίας. Κατά τη νευροψυχολογική εξέταση, παρουσίασε δυσκολίες στην προσοχή. Δεν είχε την αίσθηση του χρόνου (μέρα, ημερομηνία, έτος κ.λ.π.), και δε διέκρινε τη χρονική διαδοχή των γεγονότων. Δεν μπορούσε να εντοπίσει αντικείμενα μέσα στο χώρο, ενώ αυτά ήταν σε κοινή θέα. H τοποθέτηση των ωρών σε ρολόι ήταν αδύνατη, και δεν μπορούσε να αντιγράψει απλά σχήματα, μπορούσε όμως να τα σχεδιάσει από μνήμης. Είχε σταματήσει να παίζει χαρτιά, και οδηγούσε μόνο μια οικεία διαδρομή 2 χλμ., στην εξοχή. Παρουσίαζε έλλειψη κινήτρων και ανικανότητα ανάληψης πρωτοβουλιών. Διέθετε οξεία ακουστική αντίληψη, και διατηρούσε τη κοινωνικότητά του. Η ομιλία, η κατανόηση του λόγου, και η επανάληψη ήταν άρτιες. Είχε συναίσθηση των ελλείψεών του, διατηρούσε την αυτοβιογραφική μνήμη, αλλά δε θυμόταν πότε και τι έγινε πρόσφατα. Ανεγνώριζε μόνο τα οικεία πρόσωπα. Η ικανότητα ανίχνευσης χρώματος, τα οπτικά πεδία, και οι βασικές οπτικοκινητικές λειτουργίες ήταν ανέγγιχτες. Κατά την οφθαλμολογική εξέταση δεν παρατηρήθηκε καμία διαταραχή μη συμβατή με την ηλικία του ασθενούς. Το ιστορικό και οι εργαστηριακές εξετάσεις συνηγορούσαν για διάγνωση εκφυλιστικής άνοιας.

ΚΧ6. ΕΤΕΡΟΓΕΝΕΙΑ ΤΗΣ ΝΟΣΟΥ ALZHEIMER
Ιακωβίδου Β., Πετροβίτσος Ε.
Γ' Νευρολογική Κλινική Α.Π.Θ.

Η νόσος Alzheimer (Ν.Α) ορίζεται ως νευροεκφυλιστική νόσος με προοδευτική απώλεια της μνήμης, και αφασο-απρακεο-αγνωσικό σύνδρομο. Κλινικά η νόσος Alzheimer είναι μία ετερογενής διαταραχή. Η θεωρεία της ετερογένειας της Ν. Α βασίζεται σε γενετικά, νευροπαθολογικά, κλινικά και νευροψυχολογικά χαρακτηριστικά και υποστηρίζεται από την παρατήρηση ότι ασθενείς με Ν.Α. παρουσιάζουν διαφορετική απάντηση στη χολινεργική φαρμακευτική αγωγή. Ετερογένεια επίσης παρατηρείται στην ηλικία έναρξης αλλά και στην εξέλιξη της νόσου. Συχνά γίνεται ο διαχωρισμός σε οικογενή ή σποραδική μορφή της νόσου, προγεροντική και γεροντική άνοια και πρώιμης και όψιμης έναρξης νόσος (>65 ετών). Μέχρι σήμερα μεταλλάξεις σε γονίδια τεσσάρων χρωματοσωμάτων 21, 14, 1 και 19 έχουν σαφώς ενοχοποιηθεί ως γενετικοί παράγοντες της νόσου. Οι τρεις πρώτες μεταλλάξεις θεωρούνται υπεύθυνες για την πρώιμης έναρξης οικογενή μορφή της νόσου. Κατά την διάρκεια του workshop θα ασχοληθούμε κυρίως με την ετερογένεια των κλινικών και νευροψυχολογικών χαρακτηριστικών ασθενών με Ν.Α. Με τη βοήθεια video θα παρουσιαστούν περιπτώσεις ασθενών με Ν.Α κατά την διάρκεια εξέτασης αυτών με νευροψυχολογικές δοκιμασίες. Είναι σημαντικό να μελετηθούν οι διαφορετικές αντιδράσεις τους (άρνηση, αναίτιο γέλιο, θλίψη, απάθεια) κατά τη διάρκεια της εξέτασης καθώς και η κλινική τους εικόνα (μνήμη, λόγος, λειτουργική ικανότητα, συνύπαρξη ή όχι κατάθλιψης, εξωπυραμιδικά σημεία και ψυχιατρικά συμπτώματα) σε σχέση με την ηλικία έναρξης και τη διάρκεια της νόσου. Το ερώτημα που τίθεται: η νόσος Alzheimer είναι μία ή περισσότερες παθήσεις;

ΚΧ7. ΣΧΕΣΕΙΣ ΠΑΡΑΝΟΪΚΟΥ ΤΥΠΟΥ ΨΥΧΩΣΕΩΝ ΚΑΙ ΑΝΟΙΑΣ
Δρ. Γιάννης Χατζηαντωνίου
Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Αττικής, Ψυχογηριατρικό Τμήμα

Οι παρανοϊκού τύπου ψυχωτικές διαταραχές της τρίτης ηλικίας καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα κλινικών εκδηλώσεων. Οι σχέσεις τους με τη γνωστική έκπτωση της άνοιας, τύπου Αλτσχάιμερ ή αγγειακής ή Lewy είναι γενικά αντιστρόφως ανάλογες προς την οργάνωση και συνοχή του παραληρήματος. Περιγράφονται οι διάσπαρτες παραληρηματικές ιδέες και ψευδαισθήσεις, συνοδευτικές μιας ήδη εγκατεστημένης, μετρίου ή σοβαρού βαθμού άνοιας, με θεματολογία συνήθως κατηγοριών κλοπής προς τους γύρω, παραγνωρίσεως προσώπων ή κατοικίας, συνδρόμου σωσίου. Πιο οργανωμένα είναι τα διωκτικά παραληρήματα μοναχικών συνήθως γυναικών, επεισοδιακά και μη συνοδευόμενα από έντονη συγκινησιακή συμμετοχή, με χαρακτηριστική κεντρομόλο κατεύθυνση του παραληρήματος και ελαφρότερο από τις προηγούμενες περιπτώσεις βαθμό άνοιας. Αποτελούν γέφυρα με τις όψιμες παραφρένειες ή σχιζοφρένειες της τρίτης ηλικίας και τα παρανοϊκά παραληρήματα, που δε συνοδεύουν εμφανή έκπτωση αλλά παρουσιάζουν συχνά γνωστική συμπτωματολογία μετά από μερικά χρόνια εξελίξεως. Συνοδεύονται από οργανική έκπτωση τα ζηλοτυπικά παραληρήματα της τρίτης ηλικίας και το παραλήρημα αρνήσεων του Cotard. Ιδιαίτερη κατηγορία οξειών ψυχώσεων αποτελούν οι συγχυτικές καταστάσεις ή οξέα παραληρήματα. Μεγαλομανιακά παραληρήματα παρατηρούνται στη σπάνια πια Προϊούσα Γενική Παράλυση και τα τελικά στάδια αλκοολικής άνοιας. Όσο για την κατάληξη της χρόνιας σχιζοφρένειας με εγκατάσταση «σχιζοφρενικής άνοιας", αυτή διαφέρει από τη γνήσια κλινικά και παθολογοανατομικά. Παθογενετικά ενοχοποιούνται, για τη γένεση παραληρημάτων και ψευδαισθήσεων, κυτταρικές βλάβες και νευροενδοκρινικές διαταραχές παραλιμπικών δομών μετωπιαίων και κροταφικών λοβών. Συνάντηση εξωγενών και ενδογενών παραγόντων φαίνεται να γίνεται στο επίπεδο του υποθαλαμο-υποφυσο-επιυεφριδικού άξονα. Ωστόσο οι ψυχώσεις της τρίτης ηλικίας αποτελούν και άμυνα στους ποικίλους βιολογικούς, υπαρξιακούς και κοινωνικούς τραυματισμούς του ατόμου κατ' αυτήν. Κληρονομικότητα, γυναικείο φύλο, ύπαρξη αισθητηριακών αναπηριών και προηγούμενος χαρακτήρας αποτελούν προδιαθεσικούς παράγοντες. Τέλος θεραπευτικά χρησιμοποιούνται τα κλασσικά και άτυπα νευροληπτικά με μέτρια επιτυχία. Η γνωστική έκπτωση μετά από μακρά εξέλιξη των χρονίων ψυχώσεων εγείρει την υποψία της ενοχής των νευροληπτικών που μένει να διερευνηθεί.

ΚΧ8. ΤΟ ΑΓΧΟΣ ΠΟΥ ΒΙΩΝΟΥΝ ΟΙ ΠΕΡΙΘΑΛΠΟΝΤΕΣ ΤΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ ΜΕ ΝΟΣΟ ALZHEIMER
Μέλλιου Ά. Νακοπούλου Ε., Τσολάκη Μ.
Α.Π.Θ.

Στη συγκεκριμένη έρευνα έγινε σύγκριση ανάμεσα σε 30 περιθάλποντες ασθενών με Alzheimer και 30 συμμετέχοντες οι οποίοι δεν ήταν περιθάλποντες, ως προς το παρόν επίπεδο στρες, τα συμπτώματα άγχους, τις ενοχλήσεις από καθημερινές δυσκολίες και τις στρατηγικές που χρησιμοποιούν για την αντιμετώπιση του άγχους. ΔΕΙΓΜΑ: Το δείγμα αποτελούνταν από 30 περιθάλποντες (9 άντρες και 21 γυναίκες) και 30 άτομα της ομάδας ελέγχου ( 14 άντρες και 16 γυναίκες), ηλικίας από 35 έως 75 ετών. Από τους 30 περιθάλποντες, οι 10 ήταν σύζυγοι, οι 16 ενήλικα παιδιά, οι 3 αδέρφια και η μία έμμισθη συνοδός. ΜΕΤΡΗΣΕΙΣ: Για τη διεξαγωγή της έρευνας χρησιμοποιήθηκε δομημένο ερωτηματολόγιο το οποίο αποτελούνταν από πέντε μέρη. Το πρώτο μέρος αφορούσε τα δημογραφικά στοιχεία του περιθάλποντα και του ασθενή ενώ το δεύτερο μέρος εξέταζε συμπτωματολογία Γενικευμένης Αγχώδους Διαταραχής. Το τρίτο μέρος βασιζόταν στην Κλινική Κλίμακα Άγχους, και το τέταρτο στην Κλίμακα Δυσκολιών. Όσον αφορά το τελευταίο μέρος ταυ ερωτηματολογίου, περιελάμβανε ερωτήσεις για τις στρατηγικές που χρησιμοποιούν οι συμμετέχοντες για να μειώσουν το άγχος τους. ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ: Τα δεδομένα της ομάδας των περιθαλπόντων συλλέχθηκαν από τη Νευρολογική Κλινική του Γενικού Νοσοκομείου «Γ. Παπανικολάου" και από το Κέντρο Ημερήσιας Φροντίδας της Ελληνικής Εταιρείας Αlzheimer στην οδό Φλέμιγκ. Οι συμμετέχοντες της ομάδας ελέγχου συμπλήρωσαν τα ερωτηματολόγια στο δικό τους χώρο με την κατάλληλη καθοδήγηση. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ: Η στατιστική ανάλυση των δεδομένων έδειξε ότι οι περιθάλποντες εμφάνισαν υψηλότερα επίπεδα άγχους από την ομάδα ελέγχου. Πιο συγκεκριμένα, οι περιθάλποντες παρουσιάζουν περισσότερα συμπτώματα Γενικευμένης Διαταραχής Άγχους και ενοχλούνται πιο εύκολα από καθημερινές δυσκολίες. Βρέθηκε ακόμη ότι όσο περισσότερα χρόνια έχουν περάσει από τη διάγνωση της ασθένειας τόσο περισσότερα συμπτώματα άγχους βιώνει ο συνοδός. Οι γυναίκες περιθάλποντες εμφάνισαν υψηλότερα επίπεδα άγχους απ' ότι οι άντρες. Τέλος, σύγκριση μεταξύ των ηλικιών έδειξε ότι εντονότερο άγχος μεταξύ των φροντιστών βιώνουν τα ενήλικα παιδιά 46-55 ετών.

ΚΧ9. ΑΓΧΟΣ ΚΑΙ ΑΝΟΙΑ-ΔΙΠΛΟΣ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΣ
Κωνσταντίνος Γ. Φωκάς
Αν. Καθηγητής Ψυχιατρικής Α.Π.Θ.

Συχνά είναι δυνατόν οι διαταραχές στη συμπεριφορά να προηγούνται των γνωστικών διαταραχών. Εάν κάποιος βρίσκεται στα πρώιμα στάδια της νόσου με σχετικά καλές και ανέπαφες νοητικές λειτουργίες και πληροφορηθεί ότι πάσχει από τη νόσο Alzheimer, τότε είναι πάρα πολύ πιθανό να εμφανίσει άγχος και κατάθλιψη. Το άγχος συχνά είναι το αποτέλεσμα του φόβου των αρρώστων ότι θα γίνουν βάρος για τους συγγενείς και φίλους τους ή ακόμη από το φόβο ότι θα τους εγκαταλείψουν και θα μείνουν μόνοι. Επίσης συχνά συνοδεύεται και από καχυποψία. Αρχικά η ικανότητα για εργασία ή για διασκέδαση αρχίζει να μειώνεται. Αυτό το αντιλαμβάνεται ο ασθενής και καταλαμβάνεται από φόβο ότι κάποια στιγμή θα χάσει τον έλεγχο και θα πάψει να είναι ανεξάρτητος, με αποτέλεσμα τη μείωση της αυτοεκτίμησής του της εικόνας που έχει για τον εαυτό τον. Έτσι έχουμε και πάλι την εμφάνιση άγχους και κατάθλιψης. Ο ασθενής υποφέρει συναισθηματικά αναγνωρίζοντας την παθολογική του κατάσταση. Συχνά τα μέλη της οικογένειάς του δεν αντιλαμβάνονται αυτές τις αλλαγές, ώστε να προσαρμόσουν κατάλληλα τη συμπεριφορά τους και αυτό έχει ως αποτέλεσμα o ασθενής να αισθάνεται ακόμα πιο θλιμμένος και μόνος. Τα μέλη της οικογένειας πρέπει να δρουν υποστηρικτικά σε αυτές τις δύσκολες στιγμές και να δείχνουν ότι καταλαβαίνουν τους φόβους του ασθενή.

Στα μεταγενέστερα στάδια της νόσου, ο ασθενής δεν είναι σε θέση, διότι δεν έχει τις ικανότητες, να αντεπεξέλθει σε στρεσσογόνες καταστάσεις. Όταν βρεθεί μπροστά σε μια κατάσταση στην οποία δεν μπορεί να αντεπεξέλθει, εμφανίζει μια καταστροφική αλλαγή στη συμπεριφορά με εμφανή συμπτώματα άγχους, τα οποία είναι δυνατόν να διαρκέσουν για αρκετές ημέρες.

Πολλές φορές το άγχος ή τα προβλήματα συμπεριφοράς σε ασθενείς με νόσο Alzheimer δεν προκαλούνται απ' ευθείας από τη νόσο ή τα γνωστικά ελλείμματα , αλλά είναι δυνατόν να αποδίδονται σε άλλους παράγοντες, όπως σωματική υγεία, φάρμακα και παρενέργειες φαρμάκων, και φυσικό ή κοινωνικό περιβάλλον. Συνυπάρχουσες νόσοι, μειωμένη όραση ή ακοή, ψυχοτρόπα φάρμακα, μειωμένα ή υπερβολικά ερεθίσματα, έλλειψη οικείων στο περιβάλλον, έλλειψη δραστηριοτήτων και κοινωνικών σχέσεων, μπορούν να προκαλέσουν μια μεγάλη ποικιλία συμπτωμάτων στους ασθενείς μs νόσο Alzheimer. Τα συμπτώματα αυτά είναι άγχος, παρανοϊκές καταστάσεις, δυσκολία στην προσωπική φροντίδα, διαταραχές ύπνου και επιθετικότητα. Ο ασθενής συχνά δεν είναι σε θέση να εξηγήσει στους φροντιστές ή στο γιατρό τις σωματικές αυτές καταστάσεις, οι οποίες είναι πηγή δυσφορίας και άγχους γι' αυτόν. Η προβληματική συμπεριφορά συχνά είναι μια προσπάθεια επικοινωνίας του ασθενή, ο οποίος είναι ένα άτομο που έχει χάσει την ικανότητα της γλώσσας και της λογικής σκέψης.

ΚΧ10. CLINICAL FEATURES AND DIFFERENTIAL DIAGNOSIS OF ALZHEIMER'S DISEASE
Murat Emre
M.D., Professor of Neurology, Istanbul Medical School, Department of Neurology, Behavioral Neurology and Movement Disorders Unit

Dementia is operationally defined as deterioration in more than one cognitive domains below the premorbid level, severe enough to affect normal functioning. The most frequent cause of dementia is Alzheimer's disease, which accounts for 2/3 of all dementia cases and affects 5-10% of the population above the age of 65. Alzheimer's disease is a degenerative disorder characterized by progressive, limbic type amnesia, initially affecting the storage of new information. The other cognitive domains such an attention, language, visuospatial and executive functions are also affected as the disease progresses, resulting in global dementia. A variety of behavioral and psychiatric symptoms are frequent in Alzheimer's disease and can be a source of major distress for the caregivers. The diagnosis of dementia syndrome is made clinically, the ancillary investigations help in elucidation of etiology. The differential diagnosis of Alzheimer's disease includes other degenerative dementias, focal degenerations, depression and a long list of symptomatic dementias. The disease history (especially the mode of onset and the disease course), the profile and chronological sequence of cognitive and behavioral symptoms, the presence of additional neurological findings and paraclinical investigations help in the differential diagnosis.