|
|||
|
|||
O εγκέφαλος ως μέσον εκφράσεως της ψυχής κατά τον Γαληνόν
ΣΤΑΥΡΟΣ Ι. ΜΠΑΛΟΓΙΑΝΝΗΣ
Α' Νευρολογική Κλινική Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης
Περίληψη
Αι απόψεις του Γαληνού επί της ψυχοσωματικής υποστάσεως του ανθρώπου ανεπτύχθησαν εντός του ευφόρου φιλοσοφικού εδάφους των ελληνιστικών χρόνων, εις τα πλαίσια του οποίου αφ' ενός μεν η παγκοσμιοποίησις, αφ' έτέρου δε ο θρησκευτικός συγκρητισμός, επέτρεψαν την ανάπτυξιν και εξάπλωσιν φιλοσοφικών σχολών, αι οποίαι ενεβάθυνον εις την πνευματικήν, ψυχικήν και σωματικήν υπόστασιν του ανθρώπου και προσεπάθουν να διακρίνουν τα όρια της συνυφάνσεως και εναρμονίσεως αυτών προς δημιουργίαν του ολικού περιγράμματος του ανθρωπίνου προσώπου. Ο Γαληνός ευλόγως προσέλαβεν τας γνώσεις, αι οποίαι παρείχοντο υπό της ιατρικής παιδείας της εποχής του και ενεσωμάτωσεν μεν αυτάς αρμονικώς εντός των ευρυτέρων περί ανθρώπου αντιλήψεων, αι οποίαι εδιδάσκοντο εις τας φιλοσοφικάς σχολάς, προσθέσας εκ παραλλήλου πλειάδα ιδικών του παρατηρήσεων εις τας οποίας προέβη κυρίως εκ της πειραματικής ερεύνης. Τόσον ο αριστοτελικός στοχασμός όσον και η πλατωνική, νεοπλατωνική και στωική διδασκαλία, επέδρασαν ουσιωδώς επί του Γαληνού, ο οποίος προσεπάθησεν να συνδέση αυτάς, μετά του πραγματισμού της ιπποκρατείου σκέψεως. Ο εγκέφαλος αποτελεί κατά τον Γαληνόν, το στοιχείον, διά του οποίου εκφράζεται η ψυχοσωματική ενότης του ανθρώπου. Αποτελεί ούτος το όργανον, το οποίον συνδέει και εναρμονίζει το ψυχοσωματικόν Είναι και καθιστά εφικτή την έκφρασιν της λειτουργικότητος της ψυχής επί του σώματος, υλοποιών εκ παραλλήλου και τας επιδράσεις του σώματος επί της ψυχής. Η ψυχή κατά τον Γαληνόν, δημιουργείται ανεξαρτήτως του σώματος και εμφυτεύεται εντός αυτού υπό του θείου. Η υπόστασις της ψυχής είναι ενιαία και αδιαχώριστος. Η ψυχή εκάστου ατόμου όπως και το σώμα αυτού αποτελούν ίδια και εξατομικευμένα στοιχεία, τα οποία χαρακτηρίζουν και διακρίνουν αυτό, συνθέτοντα την ιδίαν ψυχοσωματικήν οντότητα αυτού. Η ψυχή ενεργοποιεί το σώμα και καθιστά εφικτήν την λειτουργικήν έκφρασιν ή την ενδελέχειαν αυτού. Η ψυχή δεν παραμένει αμετάβλητος κατά την διάρκειαν της ζωής του ατόμου. Αυξάνεται αύτη και αναπτύσσεται συναρτήσει της αναπτύξεως του σώματος. Όταν η ψυχή καίεται εντός της πυράς εκ του επερχομένου εκ της ασθενείας υψηλού πυρετού του σώματος, τότε επισυμβαίνει και ο θάνατος του ατόμου, καθ΄ όσον εξέλιπεν πλέον η κινητήριος δύναμις αυτού.
Ο Γαληνός επίστευεν κατά τρόπον απόλυτον εις την ψυχοσωματικήν ενότητα του ανθρωπίνου προσώπου και εις την συνεχή και αδιάκοπτον επικοινωνίαν της ψυχής μετά του σώματος και της επιδράσεως του σώματος επί της ψυχής. Κατά συνέπειαν εθεώρει ούτος, ότι αι ψυχικαί παθήσεις δεν ήσαν ανεξάρτητοι των παθήσεων του σώματος, αλλά πολλάκις αποτελούν προέκτασιν αυτών επί της ψυχικής σφαίρας. Η κατάστασις του σώματος, ασκεί κεφαλαιώδη επίδρασιν επί του συναισθήματος και της ελλόγου σκέψεως, το συναίσθημα δε ασκεί άμεσον επίδρασιν επί της φυσικής ή σωματικής καταστάσεως του ατόμου. Ο Γαληνός επίστευεν, ότι είναι ανώφελον να επιδιώκουν οι ιατροί να διεισδύσουν εις την αληθή φύσιν της ανθρωπίνης ψυχής, καθ΄ όσον δι' αυτούς είναι πλέον προσιτόν και πραγματιστικόν να μελετούν τας ενεργείας αυτής διά των λειτουργιών του σώματος. Εκ παραλλήλου η φύσις της ψυχής δεν είναι κατανοητή και οδηγεί απλώς εις σειράν θεωριών, η επιβεβαίωσις των οποίων είναι αδύνατος.
Λέξεις κλειδιά: Γαληνός, ψυχή, εγκέφαλος, ψυχοσωματική ενότης, ελληνιστική ιατρική, φιλοσοφία.
