| |||
| |||
Ερευνητική προσέγγιση του προεγχειρητικού άγχους και κατάθλιψης
ΓΚΟΛΙΑ Ι., ΝΤΟΝΑΣ Γ., ΠΑΝΤΑΖΗ Θ., ΜΟΥΡΑΤΙΔΗΣ Γ
Αναισθησιολογικό Τμήμα Γ.Ν.Ν. Χαλκιδικής Γ' Τμήμα Οξέων Ψυχιατρικό Νοσοκομείο
Θεσσαλονίκης
Περίληψη
Σκοπός: Η διαδικασία του χειρουργείου είναι ένα στρεσογόνο γεγονός που
μπορεί να πυροδοτήσει συναισθηματικές, γνωσιακές και φυσιολογικές αντιδράσεις
στον ασθενή. Η προεγχειρητική ψυχολογική κατάσταση του ασθενή μπορεί να συνδεθεί
με πιθανές επιπλοκές της αναισθησίας αλλά και με την μετεγχειρητική πορεία του,
την πιθανή αναλγησία του κ. ά. Η επιστημονική προσέγγιση του προεγχειρητικού
άγχους περιλαμβάνει την αναγνώριση των στρεσογόνων παραγόντων και τη μέτρηση
της αντίδρασης στο άγχος.
Μέθοδος: Στην παρούσα εργασία έγινε εκτίμηση του επιπέδου άγχους και κατάθλιψης σε 51 ασθενείς την προηγούμενη ημέρα του χειρουργείου χρησιμοποιώντας την κλίμακα ΗADS (Hospital Anxiety Depression Scale). Εκτιμήθηκε, επίσης, η μέτρηση της αρτηριακής πίεσης και ο καρδιακός ρυθμός, ως φυσιολογικοί παράμετροι που επηρεάζονται από τη συναισθηματική κατάσταση.
Αποτελέσματα: Οι ασθενείς εκτιμήθηκαν με βάση την κλίμακα ΗΑDS και άλλες παραμέτρους όπως το φύλο, την ηλικία, τη μόρφωση, τη σοβαρότητα της ασθένειας, τον τύπο του χειρουργείου, την προηγούμενη χειρουργική εμπειρία, την παρουσία υποστηρικτικών συστημάτων και την ενημέρωση και γνώση για τη διαδικασία της αναισθησίας και του χειρουργείου που είχαν.
Τα αποτελέσματα της παρούσης μελέτης υποστηρίζουν την υπόθεση ότι οι ασθενείς με καλό υποστηρικτικό σύστημα και εναισθησία, καλή προεγχειρητική ενημέρωση έχουν μειωμένο επίπεδο άγχους και κατάθλιψης.
Εισαγωγή
Σημαντικά επίπεδα ψυχικών διαταραχών έχει βρεθεί να συνυπάρχουν σε ασθενείς μη ψυχιατρικών κλινικών1,2,3. Οι διαταραχές αυτές μπορεί να προϋπάρχουν ή να είναι αντιδραστικές προς την σωματική νόσο ή το αναμενόμενο χειρουργείο.
Η διαδικασία του χειρουργείου είναι ένα στρεσογόνο γεγονός που μπορεί να πυροδοτήσει συναισθηματικές, γνωσιακές και φυσιολογικές αντιδράσεις στον ασθενή4.
Το μέγεθος του stress που βιώνεται συνήθως μετράται με το επίπεδο του άγχους που αναφέρει o ασθενής καθώς και με τις φυσιολογικές μεταβολές στην αρτηριακή πίεση, τον καρδιακό ρυθμό που αυτό προκαλεί. Πολλές μελέτες έχουν δείξει αυξημένα επίπεδα άγχους σε προεγχειρητικούς ασθενείς5,6,7.
Κάτω από την έντονη και επείγουσα δουλειά, λίγη σημασία δίνεται στην πιθανή ύπαρξη ψυχικών διαταραχών.
Η προεγχειρητική ψυχολογική κατάσταση του ασθενή μπορεί να συνδεθεί με πιθανές επιπλοκές της αναισθησίας αλλά και με την μετεγχειρητική πορεία του, την πιθανή αναλγησία κ.ά.
Ο σκοπός αυτής της μελέτης είναι να προσεγγίσει τα συμπτώματα άγχους και κατάθλιψης σε ασθενείς που πρόκειται να υποβληθούν σε εγχείρηση.
Ασθενείς και Μέθοδος
Στην παρούσα εργασία έγινε εκτίμηση του προεγχειρητικού άγχους και κατάθλιψης σε 51 ασθενείς που υποβλήθηκαν σε εγχείρηση στο Νοσοκομείο Πολυγύρου, με γενική ή περιοχική αναισθησία. Εξετάστηκαν με μια ημιδομημένη συνέντευξη και την κλίμακα HADS (Hospital Anxiety-Depression Scale)8.
Η μέση ηλικία των ασθενών σε έτη ήταν 57.12±17.54, ενώ η αναλογία ανδρών/γυναικών ήταν 26/25. Χαρακτηριστικά των ασθενών παρουσιάζονται στους πίνακες 1α και 1β.
Οι ασθενείς εκτιμήθηκαν με βάση την κλίμακα HADS και άλλες παραμέτρους όπως το φύλο, την ηλικία, τη μόρφωση, τη σοβαρότητα της ασθένειας, τον τύπο του χειρουργείου, τον τύπο της αναισθησίας (γενική, περιοχική), την προηγούμενη χειρουργική εμπειρία, την παρουσία υποστηρικτικών συστημάτων (ύπαρξη οικογένειας, παιδιών), την επίγνωση και σοβαρότητα της νόσου και την ενημέρωση και γνώση για τη διαδικασία της αναισθησίας και του χειρουργείου που είχαν.
Η στατιστική ανάλυση έγινε με τη δοκιμασία Student t-test.
Καταγράφηκαν επίσης η αρτηριακή πίεση και o καρδιακός ρυθμός ως φυσιολογικές παράμετροι που επηρεάζονται από το άγχος.
Αποτελέσματα
Εκτιμήσαμε την συναισθηματική κατάσταση 51 ασθενών προεγχειρητικά (Πίνακας 2) καθώς και τη συσχέτιση της συναισθηματικής τους κατάστασης με διάφορους παράγοντες: φύλο, ηλικία, μόρφωση, σοβαρότητα ασθένειας, τύπο χειρουργείου, τύπο της αναισθησίας (γενική, περιοχική), προηγούμενη χειρουργική εμπειρία, παρουσία υποστηρικτικού συστήματος, ενημέρωση (Πίνακας 3).
Τα 31 από τα 51 άτομα της μελέτης είχαν παθολογικό επίπεδο άγχους (>9 κλίμακα HADS) ενώ 20 άτομα είχαν παθολογικό επίπεδο κατάθλιψης. O μέσος όρος του επιπέδου άγχους (13.13±2.90) είναι μεγαλύτερος αυτού της κατάθλιψης που παρουσιάζει μικρή απόκλιση από τα φυσιολογικά όρια (9.61±4.43). Δέκα από τα 51 άτομα χειρουργήθηκαν για κάποια νεοπλασία με δείκτη άγχους 13.7±2.45 και κατάθλιψης 9.3±3.23 στατιστικά σημαντικά μεγαλύτερο του γενικού μέσου όρου (p<0.05 και για τα δύο).
Δεν διαπιστώνεται στατιστικά σημαντική διαφορά του επιπέδου αγχωδών και καταθλιπτικών συμπτωμάτων σε σχέση με το φύλο, την ηλικία, τη μόρφωση, τον τύπο χειρουργείου, τον τύπο της αναισθησίας (γενική, περιοχική) και την προηγούμενη χειρουργική εμπειρία (Πίνακες 2,3α).
Επισημαίνεται, όμως, στατιστικά σημαντική διαφορά των επιπέδων άγχους και κατάθλιψης σε σχέση με την ύπαρξη ή όχι υποστηρικτικού για το άτομο συστήματος, την επίγνωση της ασθένειας καθώς και την περιεγχειρητική ενημέρωση (Πίνακας 3β).
Συγκεκριμένα η ύπαρξη επαρκούς υποστηρικτικού περιβάλλοντος είχε σαν αποτέλεσμα χαμηλότερο άγχος και κατάθλιψη στους ασθενείς (7.97±5.62 και 5.63±4.57 αντίστοιχα) όπως επίσης η επίγνωση της ασθένειας (8.00±5.84) και 5.58±5.39 αντίστοιχα) και η επαρκής ενημέρωση (7.13±5.30 και 4.74±5.10 αντίστοιχα).
Όπως ήταν, πιθανόν, αναμενόμενο η συστολική αρτηριακή πίεση και ο καρδιακός ρυθμός παρουσιάζουν αύξηση σε άτομα με μεγαλύτερο επίπεδο άγχους (p=0.324, p=0.05 και p=0.349, p<0.05 αντίστοιχα), ενώ σχέση βρέθηκε μεταξύ του αυξημένου επιπέδου κατάθλιψης και της αυξημένης διαστολικής αρτηριακής πίεσης (p=0.411, p<0.05).
Υπάρχει κάποια επιφύλαξη ως προς τα αποτελέσματα της αρτηριακής πίεσης δεδομένου ότι αυτή επηρεάζεται από πολλαπλούς παράγοντες πλην του stress.
Συζήτηση-Συμπεράσματα
Η κλίμακα HADS (Hospital Anxiety-Depression Scale) θεωρείται μια καλή κλίμακα για απλή και γρήγορη αξιολόγηση της συναισθηματικής κατάστασης ασθενών με σωματικές νόσους8,9. Σε συμφωνία και με άλλες εργασίες, τα αποτελέσματα δείχνουν ότι οι υποψήφιοι για χειρουργική επέμβαση αναφέρουν αυξημένα συναισθήματα άγχους και κατάθλιψης5,6. Τα συναισθήματα αυτά στη μελέτη μας σχετίζονται αντιστρόφως ανάλογα με την περιεγχειρητική ενημέρωση, το υποστηρικτικό σύστημα του ατόμου, την επίγνωση της ασθένειας, ενώ υπάρχει η συσχέτιση με τη σοβαρότητα της ασθένειας είναι ανάλογη, ιδιαίτερα σε νεοπλασματικές νόσους. Φαίνεται ότι η χειρουργική επέμβαση λειτουργεί ως σημαντικός στρεσογόνος παράγοντας4, ιδιαίτερα σε άτομα με βεβαρημένο ιατρικό ιστορικό, χωρίς καλό υποστηρικτικό σύστημα. Αντίθετα, οι περισσότεροι ασθενείς που είχαν ακριβή γνώση και ενημέρωση για την κατάσταση τους και επαρκή υποστήριξη από το οικογενειακό αλλά και το ιατρικό περιβάλλον είχαν μικρότερα ποσοστά άγχους. Σε αυτό συνηγορούν και άλλες μελέτες7.
Δυστυχώς, το ιατρικό και παραϊατρικό προσωπικό δεν έχει το χρόνο ή την εκπαίδευση για να αντιμετωπίσει επαρκώς τους ασθενείς οι οποίοι είναι συναισθηματικά ευάλωτοι στο stress. Η προεγχειρητική ψυχολογική κατάσταση του ασθενή όμως, μπορεί να συνδεθεί με πιθανές επιπλοκές της αναισθησίας αλλά και με την μετεγχειρητική πορεία του, την πιθανή αναλγησία κ.ά.
Η έρευνα δείχνει ότι υπάρχει αρνητική συσχέτιση μεταξύ της προεγχειρητικής ψυχολογικής κατάστασης και της ανάνηψης του ασθενή, ιδιαίτερα σε βεβαρημένες καταστάσεις, όπως εγχειρήσεις ανοικτής καρδιάς10.
Σημαντική προσέγγιση στη μείωση των αγχωδών και καταθλιπτικών συναισθημάτων είναι η πρόληψη. Η ταυτοποίηση των στρεσογόνων παραγόντων, η κατανόηση και ευαισθητοποίηση του προσωπικού προς τις υποομάδες αυτές των χειρουργικών ασθενών που είναι πιο ευάλωτοι είναι σημαντική, καθώς οι υποομάδες αυτές θα μπορούσαν να βοηθηθούν με υποστηρικτική θεραπεία για το άγχος και τα καταθλιπτικά συμπτώματα και καλύτερη ενημέρωση και κοινωνική υποστήριξη, βελτιώνοντας με αυτόν τον τρόπο τη μετεγχειρητική πορεία, μειώνοντας τις πιθανές επιπλοκές και την πιθανή αναλγησία.
Τέλος, η φαρμακευτική προσέγγιση αντιμετώπισης του άγχους περιλαμβάνει τη χρήση βενζοδιαζεπινών.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
