| |||
| |||
Συσχέτιση της επιθετικότητας και αυτοκτονικότητας στην κατάθλιψη
Μια προκαταρκτική μελέτη
Ι. ΓΚΟΛΙΑ, Β. ΚΑΡΠΟΥΖΑ, Μ. ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ, Π. ΒΑΛΜΑΣ, Α. ΚΑΝΙΣΤΡΑΣ
Γ' Τμήμα Οξέων, Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης
Περίληψη
Σκοπός της εργασίας είναι η μελέτη της επιθετικότητας στην κατάθλιψη
και η συσχέτιση αυτής με την αυτοκτονικότητα.
Μελετήθηκαν 28 άτομα (13 άντρες, 15 γυναίκες) που νοσηλεύτηκαν στο Γ άξονα οξέων περιστατικών του ΨΝΘ με διάγνωση καταθλιπτικής διαταραχής. Η εκτίμηση της βαρύτητας της κατάθλιψης και της αυτοκτονικότητας έγινε με την κλίμακα Hamilton-D και της επιθετικής συμπεριφοράς με τις ειδικές ερευνητικές κλίμακες του MMPI για την εχθρικότητα, την βιαιότητα, την παρορμητικότητα και την αναστολή της εκφρασμένης επιθετικότητας με την σωματοποίηση. Για την ανάλυση των αποτελεσμάτων χρησιμοποιήθηκε το student t-test και υπολογίσθηκε ο συντελεστής συσχέτισης Pearson.
Διαπιστώθηκε μια στατιστικά θετική συσχέτιση της αυτοκτονικότητας με την βαρύτητα της κατάθλιψης. Η βαρύτητα της κατάθλιψης σχετίζεται αρνητικά με την αναστολή της έκφρασης της επιθετικότητας και τη σωματοποίηση, δεν σχετίζεται όμως στατιστικώς σημαντικά με τις υπόλοιπες παραμέτρους της επιθετικότητας (παρορμητικότητα, εχθρικότητα, βιαιότητα).
Διαπιστώθηκε στατιστικώς σημαντική συσχέτιση των αποπειρών αυτοκτονίας με τη βιαιότητα και στατιστικώς σημαντική συσχέτιση του αυτοκτονικού ιδεασμού χωρίς απόπειρες με την ανεσταλμένη επιθετικότητα.
Λέξεις κλειδιά: Επιθετικότητα, αυτοκτονικότητα, κατάθλιψη.
Εισαγωγή
Ο Abraham ήταν ένας από τους πρώτους που ασχολήθηκε με τη σχέση ανάμεσα στην κατάθλιψη και στην εχθρικότητα. Η κλασική ψυχαναλυτική άποψη (Freud, Abraham) είναι ότι η επιθετικότητα εναντίον ενός "αγαπημένου" αντικειμένου, γίνεται επιθετικότητα προς τον εαυτό όταν το αντικείμενο αυτό χαθεί, με τη διαδικασία της ενδοβολής.1,2,3
Μελέτες από τότε έχουν επιβεβαιώσει την σχέση ανάμεσα στην επιθετικότητα, εχθρικότητα και την κατάθλιψη αλλά έχει υπάρξει διαφωνία για τη φύση αυτής της σύνδεσης. Μελέτες έχουν υποστηρίξει ότι η εχθρικότητα ενδοβάλεται4. Άλλοι υποθέτουν ότι η εχθρικότητα κατευθύνεται προς τα μέσα και προς τα έξω στην κατάθλιψη5.
Πέρα από το ψυχοδυναμικό μοντέλο και η κοινή νευροβιοχημική βάση της κατάθλιψης με την επιθετικότητα συνηγορούν σε αυτή τη συσχέτιση της κατάθλιψης και της επιθετικότητας π.χ. η ελαττωμένη σεροτονινεργική δραστηριότητα (ελάττωση του κυρίου μεταβολιτή CSF 5- HIAA) τόσο στην επιθετική συμπεριφορά όσο και στην κατάθλιψη.6,7
Αποτελέσματα μελετών δείχνουν επίσης ότι μειωμένη κεντρική 5-ΗΤ λειτουργία στο μεταιχμιακό υποθαλαμικό σύστημα συνδέεται με αυτοκτονική ή και παρορμητική επιθετική συμπεριφορά σε ασθενείς με συναισθηματική διαταραχή ή διαταραχή προσωπικότητας και ότι ελαττωμένη 5-ΗΤ μετασυναπτική λειτουργία των υποδοχέων σε αυτήν την εγκεφαλική περιοχή μπορεί να είναι ένα σημαντικό βιολογικό ισοδύναμο για αυτές τις συμπεριφορές.7,8,9
Συμπερασματικά: Η επιθετική συμπεριφορά και η παρορμητικότητα μπορεί να θεωρηθεί ένας σημαντικός παράγοντας, αυτοκτονικής συμπεριφοράς και η αυτοκτονία είναι ίσως μια ακραία έκφρασης επιθετικότητας.
Σκοπός αυτής της εργασίας είναι η μελέτη της επιθετικότητας στην κατάθλιψη και η συσχέτιση αυτής με την αυτοκτονικότητα.
Ασθενείς και μέθοδος
Μελετήθηκαν 28 άτομα (13 άνδρες, 15 γυναίκες) με μέση ηλικία 49,39±14,12 οι οποίοι διαδοχικά είτε εισήχθησαν για νοσηλεία, είτε εξετάσθηκαν ως επανερχόμενοι ασθενείς στο Γ' άξονα οξέων περιστατικών του Ψ.Ν.Θ. από τον Νοέμβριο 2000 μέχρι και το Δεκέμβριο 2001 με διάγνωση μονοπολικής καταθλιπτικής διαταραχής. Η διάγνωση της κατάθλιψης στον άξονα Ι τέθηκε σύμφωνα με τα διαγνωστικά κριτήρια του DSM IV. Η εκτίμηση της βαρύτητας της κατάθλιψης και του αυτοκτονικού ιδεασμού έγινε με την κλίμακα Hamilton-D10 και της επιθετικής συμπεριφοράς με τις ειδικές ερευνητικές κλίμακες του ΜΜΡΙ για την εχθρικότητα, τη βιαιότητα, την παρορμητικότητα και την αναστολή της εκφρασμένης επιθετικότητας που είναι προσαρμοσμένες στον ελληνικό πλυθησμό11. Καταγράφηκαν και συσχετίστηκαν επίσης τα δημογραφικά στοιχεία των ασθενών.
Για την ανάλυση των αποτελεσμάτων χρησιμοποιήθηκε το student t-test και υπολογίσθηκε ο συντελεστής συσχέτισης κατά Pearson (Pearson correlation coefficient, r).
Αποτελέσματα
Τα δημογραφικά στοιχεία και οι παράμετροι της επιθετικότητας στους καταθλιπτικούς ασθενείς της μελέτης απεικονίζονται στον πίνακα 1α, 1β.
Δεν διαπιστώθηκε στατιστικά σημαντική διαφορά μεταξύ των δύο φύλων όσον αφορά τις κλίμακες της εχθρικότητας, της βιαιότητας, της παρορμητικότητας και την αναστολή της εκφρασμένης επιθετικότητας (για όλα Student t-test, p>0,05). Επίσης, δεν διαπιστώθηκε στατιστικά σημαντική συσχέτιση μεταξύ των κλιμάκων της εχθρικότητας, βιαιότητας, παρορμητικότητας και αναστολής της εκφρασμένης επιθετικότητας, αφενός με τη διάρκεια της νόσου και αφετέρου με την ηλικία έναρξης της νόσου (υπολογίστηκαν οι συντελεστές συσχέτισης Pearson, σε όλες τις περιπτώσεις p>0,05).
Η βαρύτητα της κατάθλιψης εμφανίζει στατιστικά σημαντική αρνητική συσχέτιση (r=-0,382, p<0,05) με την αναστολή της έκφρασης της επιθετικότητας και όχι με τις υπόλοιπες κλίμακες. Παρόλα αυτά, παρατηρήθηκε αύξηση της παρορμητικότητας και μείωση της εχθρικότητας όσο αυξάνεται η βαρύτητα της κατάθλιψης (κλίμακα Hamilton-D), χωρίς όμως οι συσχετίσεις αυτές να είναι στατιστικά σημαντικές.
Μεταξύ των παραμέτρων της επιθετικότητας βρέθηκαν στατιστικά σημαντικές συσχετίσεις. Συγκεκριμένα, παρατηρείται αρνητική συσχέτιση μεταξύ της αναστολής της έκφρασης της επιθετικότητας, της βιαιότητας (r=-0,431, p<0,05) και της παρορμητικότητας. (r=-0,391, p<0,05). Όπως είναι αναμενόμενο υπάρχει θετική συσχέτιση της βιαιότητας με την εχθρικότητα (r=0,655, p<0,05) καθώς επίσης μεταξύ της εχθρικότητας και της παρορμητικότητας (r=0,577, p<0,05).
Η αυτοκτονικότητα, όπως ήταν αναμενόμενο αυξάνεται όσο αυξάνεται και η βαρύτητα της κατάθλιψης (στατιστικά σημαντική θετική συσχέτιση, (r=0,419, p<0,05).
Ο ασθενείς της μελέτης χωρίσθηκαν επίσης σε ομάδες ανάλογα με τη βαθμολογία της αυτοκτονικότητας από την κλίμακα Hamilton-D. Ομάδα Α (n=21) με κλίμακα αυτοκτονικότητας 0-3 με βάση την κλίμακα Hamilton-D. Υποομάδα Α1 (n=17) με κλίμακα αυτοκτονικότητας 1-3 στην κλίμακα Hamilton-D, δηλαδή ατόμων με ύπαρξη αυτοκτονικού ιδεασμού. Ομάδα Β (n=7) με κλίμακα αυτοκτονικότητας 4 στην Hamilton-D, δηλαδή οι ασθενείς που έχουν πραγματοποιήσει απόπειρες αυτοκτονίας. Τα αποτελέσματα αναλύονται στους πίνακες 2α, 2β.
Διαπιστώνεται στατιστικά σημαντική διαφορά μεταξύ των ομάδων Α και Β ως προς την βιαιότητα (t =-2,08, p<0,05) (πίνακας 2α), με αυξημένη αυτή στην ομάδα Β. Αυξημένοι είναι επίσης οι παράμετροι της εχθρικότητας και της παρορμητικότητας (όχι όμως στατιστικά σημαντική διαφορά) στην ομάδα Β.
Στην ομάδα Α και στην υποομάδα Α1 παρατηρείται στατιστικά σημαντική διαφορά από την ομάδα Β ως προς την ανεσταλμένη επιθετικότητα με αύξηση της αναστολής της επιθετικότητας στις ομάδες Α(t=3,26, p<0,05) και Α1 (t=3,11, p<0,05) πίνακες 2α, 2β.
Στις ομάδες Α και Α1 παρατηρείται επίσης μη στατιστική διαφορά με μείωση των παραμέτρων της εχθρικότητας και παρορμητικότητας σε σύγκριση με την ομάδα Β.
Η συσχέτιση αυτή του αυτοκτονικού ιδεασμού με την ανεσταλμένη επιθετικότητα συνηγορεί στο ότι ο αυτοκτονικός ιδεασμός είναι ένα σύμπτωμα της κατάθλιψης στο οποίο η εκφρασμένη επιθετικότητα δεν φαίνεται να αποτελεί το πιο σημαντικό στοιχείο. Ο αυτοκτονικός ιδεασμός εμφανίζεται όταν διαταράσσεται η γνωστική σφαίρα στην κατάθλιψη. Στους ασθενείς όμως που έφθασαν στην απόπειρα αυτοκτονίας φαίνεται ότι είναι σημαντικός παράγοντας η βιαιότητα και η παρορμητικότητα.
Συζήτηση-Συμπεράσματα
Τα αποτελέσματα δείχνουν ότι στους ασθενείς της μελέτης δεν παρατηρήθηκαν σημαντικές αποκλίσεις των κλιμάκων από το μέσο όρο του γενικού πληθυσμού. Παρατηρήθηκαν όμως συσχετίσεις όπως έντονη ανεσταλμένη επιθετικότητα σε μικρότερης βαρύτητας κατάθλιψη και σε άτομα με αυτοκτονικό ιδεασμό χωρίς απόπειρες αυτοκτονίας. Αυτό συνηγορεί στο ότι η παρουσία ενοχής, θυμού που δεν εκφράζονται ελεύθερα και ανοιχτά ενισχύει την ύπαρξη αρνητικών σκέψεων. Ο αυτοκτονικός ιδεασμός διευκολύνεται από τις αρνητικές σκέψεις του παρελθόντος και του παρόντος που είναι τυπικές της κατάθλιψης με τη μορφή των τύψεων, της ενοχής, του μίσους όταν το άτομο αδυνατεί να εκφράσει το θυμό του προς τους άλλους άμεσα ή έμμεσα. Αυτή η συμπεριφορική αναστολή συνδυάζεται με την ψυχοκινητική επιβράδυνση τυπική της κατάθλιψης. Τα αποτελέσματα αυτά συνηγορούν ότι στην κατάθλιψη, ο αυτοκτονικός ιδεασμός είναι ένα σύμπτωμα στο οποίο η εκφρασμένη επιθετικότητα δεν φαίνεται να αποτελεί το κύριο σημαντικό στοιχείο. Από ψυχοπαθολογικής πλευράς ο αυτοκτονικός ιδεασμός, ο οποίος δεν σχετίζεται ειδικά με την επιθετικότητα και σχετίζεται με σκέψεις μπορεί να τοποθετηθεί στις διαταραχές της σκέψης περισσότερο. Η διάσταση δηλαδή του αυτοκτονικού ιδεασμού συμπεριλαμβάνεται στις γνωστικές διαταραχές της κατάθλιψης μαζί με την ενοχή, την παρανοϊκότητα, την αποπροσωποίηση- αποπραγματοποίηση και τα ιδεοψυχαναγκαστικά συμπτώματα.
Mε αυτή τη διαπίστωση συμφωνούν κι άλλες μελέτες.6
Στην παρούσα μελέτη παρουσιάζεται μια διαφοροποίηση στην οποία φαίνεται να συνηγορούν κι άλλες μελέτες, 1,12 όσον αφορά τις απόπειρες αυτοκτονίας όπου φαίνεται ότι η βιαιότητα και η παρορμητικότητα αποτελούν σημαντικούς παράγοντες. Παράγοντες που πιθανόν αίρουν την ψυχοκινητική επιβράδυνση και τη συμπεριφορική αναστολή και ωθούν το άτομο στο να κάνει πράξη πλέον τον αυτοκτονικό ιδεασμό.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
