Διαταραχή πανικού-Συννοσηρότητα με μείζονα κατάθλιψη
 ΗΛΙΑΣ Σ., ΞΥΛΟΥΡΗΣ Γ., ΑΝΤΩΝΑΤΟΣ Σ., ΜΑΝΤΖΑΡΗΣ Μ., ΜΑΓΚΛΑΡΑ Κ.
Ψυχιατρικό Τμήμα Ν.Ε.Ε.Σ. "Κοργιαλένειο- Μπενάκειο", Αθήνα

Περίληψη
ΣΚΟΠΟΣ Είναι η μελέτη της συννοσηρότητας στη Διαταραχή Πανικού (Δ.Π.) με Μείζονα Κατάθλιψη(Μ.Κ.).

ΜΕΘΟΔΟΣ Μελετήθηκαν 100 ασθενείς(60 Γ-40 Α) με Δ.Π. που προσήλθαν στο τμήμα μας. Χρησιμοποιήσαμε τις κλίμακες άγχους-κατάθλιψης του Hamilton, κατάθλιψης του Beck, τα ερωτηματολόγια φοβιών, αποφευκτικής συμπεριφοράς, κ.α. Διερευνήσαμε την ύπαρξη της κατάθλιψης κατά την 1η εξέταση του ασθενούς, στο παρελθόν και κατά τη διάρκεια της μελέτης για ένα χρόνο. Η διάγνωση έγινε με τα κριτήρια του DSM IV.

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Η μέση ηλικία των ασθενών ήταν 34 έτη. Η μέση διάρκεια της Δ.Π. ήταν 2,7±5,2 έτη. Το 26% παρουσίαζε Μ.Κ. κατά την 1η εξέταση, το 23% στο παρελθόν και το 13,5% κατά τη διάρκεια της μελέτης. Με τη μείωση των συμπτωμάτων της Δ.Π. είχαμε και μείωση των συμπτωμάτων της κατάθλιψης. Όσο πιο σοβαρή ήταν η κατάθλιψη, τόσο πιο δυσμενής ήταν η πρόγνωση της θεραπείας της Δ.Π.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Η Μ.Κ. προηγείται, συνυπάρχει ή έπεται της Δ.Π.

Λέξεις κλειδιά: Διαταραχή πανικού, κατάθλιψη, συννοσηρότητα, θεραπεία.

Σκοπός

Είναι η μελέτη της συννοσηρότητας της Διαταραχής Πανικού με Μείζονα Κατάθλιψη.

Μέθοδος

Μελετήθηκαν 100 ασθενείς (60Γ-40Α) με Διαταραχή Πανικού που προσήλθαν στο τμήμα μας. Χρησιμοποιήσαμε τις κλίμακες άγχους και κατάθλιψης του Hamilton, κατάθλιψης του BECK, τα ερωτηματολόγια φοβιών των Marks και Mathews, αποφευκτικής συμπεριφοράς, κ.α. Διερευνήσαμε την ύπαρξη κατάθλιψης κατά την 1η εξέταση του ασθενούς, στο παρελθόν και κατά τη διάρκεια της μελέτης για 1 χρόνο. Η διάγνωση έγινε με τα κριτήρια του DSM-IV. Από τους 100 ασθενείς, 50 έλαβαν φαρμακοθεραπεία και ψυχοθεραπεία γνωσιακού-συμπεριφορικού τύπου. 50 ασθενείς έλαβαν φαρμακοθεραπεία και υποστηρικτική ψυχοθεραπεία 1 φορά το μήνα περίπου. Οι ασθενείς που είχαν πρόσφατη έναρξη της Διαταραχής Πανικού και δεν είχαν κατάθλιψη έλαβαν μόνο αλπραζολάμη. Οι ασθενείς με χρόνια Διαταραχή Πανικού ή με συχνές υποτροπές έλαβαν SSRI's και αλπραζολάμη. Οι ασθενείς με κατάθλιψη έλαβαν SSRI's και αλπραζολάμη. Στο 90% των ασθενών που έλαβαν αλπραζολάμη αυτή ήταν 1 mg/24h και στο 77% των ασθενών που έλαβαν SSRI's αυτή ήταν 20 mg παροξετίνης, 20 mg φλουοξετίνης, 20 mg σιταλοπράμης και 50 mg σερτραλίνης ημερησίως.

Αποτελέσματα

Η μέση ηλικία των ασθενών ήταν 34 έτη (18 έως 65 ετών). Η μέση διάρκεια της Διαταραχής Πανικού ήταν 2,7±5,2 έτη.

Το 23% είχε παρουσιάσει Μείζονα Κατάθλιψη στο παρελθόν.

Το 26% εμφάνιζε Μείζονα Κατάθλιψη κατά την 1η εξέταση.

Από τους υπόλοιπους 74 ασθενείς που δεν είχαν κατάθλιψη κατά την 1η εξέταση, οι 10 (13,5%) εμφάνισαν Μείζονα Κατάθλιψη κατά τη διάρκεια του 1ου έτους του follow-up. Οι 6 από αυτούς ήταν από την ομάδα που έλαβε φαρμακοθεραπεία και υποστηρικτική ψυχοθεραπεία. 6 (6%) ασθενείς είχαν κάνει απόπειρα αυτοκτονίας στο παρελθόν, οι 3 είχαν ιστορικό κατάθλιψης. Κατά τη διάρκεια της μελέτης 2 ασθενείς έκαναν μη σοβαρή απόπειρα αυτοκτονίας, μετά από έντονο διαπροσωπικό συμβάν. Οι 45 (90%) από τους 50 ασθενείς που υπεβλήθησαν σε φαρμακοθεραπεία και ψυχοθεραπεία γνωσιακού-συμπεριφορικού τύπου βελτιώθηκαν σημαντικά κατά τη διάρκεια της θεραπείας. Η βελτίωση διατηρήθηκε και κατά τη διάρκεια του follow-up. Στην 2η ομάδα σημαντική βελτίωση εμφάνισαν οι 36 (72%) από τους 50 ασθενείς κατά τη διάρκεια της θεραπείας. Η βελτίωση διατηρήθηκε και κατά τη διάρκεια του follow-up.

Στους 26 ασθενείς που εμφάνιζαν Μείζονα Κατάθλιψη, αυτή:

Η καταθλιπτική συμπτωματολογία που εμφάνισαν ήταν, κατά τη γνώμη μας, δευτερογενής, ως αποτέλεσμα της συμπτωματολογίας της Διαταραχής Πανικού, εκτός από ένα μικρό ποσοστό ασθενών στους οποίους συνυπήρχε με τη Διαταραχή Πανικού ανεξάρτητα. Η ένταση των συμπτωμάτων της κατάθλιψης είχε σχέση με τη διάρκεια της Διαταραχής Πανικού. Με τη μείωση ή την εξαφάνιση των συμπτωμάτων της Διαταραχής Πανικού είχαμε και ταυτόχρονη μείωση των καταθλιπτικών συμπτωμάτων. Οι ασθενείς με Μείζονα Κατάθλιψη εμφάνιζαν πιο έντονη καταθλιπτική και αγχώδη συμπτωματολογία, εντονότερη αποφευκτική συμπεριφορά και πτωχότερη κοινωνική προσαρμογή. Δεν παρουσίαζαν όμως μεγαλύτερο αριθμό κρίσεων πανικού την εβδομάδα σε σύγκριση με αυτούς με Διαταραχή Πανικού χωρίς κατάθλιψη. Όσο πιο έντονη ήταν η κατάθλιψη, τόσο πιο δυσμενής ήταν η πρόγνωση σε σχέση με αυτούς με λιγότερο καταθλιπτικά συμπτώματα.

Στην υπάρχουσα βιβλιογραφία το ποσοστά συννοσηρότητας της Διαταραχής Πανικού με Μείζονα Κατάθλιψη κυμαίνονται από 32% έως 90%1-5. Οι Breier et al3 αναφέρουν ότι το 68%, οι Gorman και Coplan4 ότι το 50% των ασθενών με Διαταραχή Πανικού εμφάνισαν κάποτε Μείζονα Κατάθλιψη. Ο Johnson et al5 σε μια μεγάλη έρευνα σε 18000 ασθενείς αναφέρει ότι η Μείζονα Κατάθλιψη μπορεί να συνυπάρχει στο 40%, να προηγείται στο 25% ή να έπεται στο 35% της Διαταραχής Πανικού. Το 1/3 περίπου των ασθενών με Διαταραχή Πανικού δεν παρουσιάζει ποτέ Μείζονα Κατάθλιψη.

Ο Fava et al6 αναφέρει ότι η συννοσηρότητα της Μείζονος Κατάθλιψης με Διαταραχή Πανικού ήταν 14,5% και ότι η εμφάνιση της Διαταραχής Πανικού σε 22% και η εμφάνιση της αγοραφοβίας σε 14% προηγούνταν του 1ου μείζονος καταθλιπτικού επεισοδίου.

Η συνύπαρξη της Διαταραχής Πανικού με Μείζονα Κατάθλιψη στη διάρκεια της ζωής είναι 11 φορές περισσότερο από ότι αναμένεται να βρεθεί τυχαία. Η συννοσηρότητα συνδέεται με σοβαρότερες μορφές κατάθλιψης (αυτομομφή, αυτοκτονικός ιδεασμός ή απόπειρες)7.

Υπάρχει διαφωνία μεταξύ διαφόρων μελετών στο αν η καταθλιπτική συμπτωματολογία είναι δευτερογενής, ως αποτέλεσμα της ανικανότητας και των περιορισμών που συνοδεύουν την Διαταραχή Πανικού ή εάν συνυπάρχει ανεξάρτητα από τα γνωρίσματα αυτά8.

Αναφέρεται ότι τα καταθλιπτικά συμπτώματα μειώνονται σε δευτερογενή κατάθλιψη με τη μείωση των συμπτωμάτων της Διαταραχής Πανικού9.

Ο Roy-Byrne et al10 αναφέρει ότι άλλα χαρακτηριστικά της συννοσηρότητας της Διαταραχής Πανικού με Μείζονα Κατάθλιψη είναι η πιο σοβαρή συμπτωματολογία από ότι οι ασθενείς που εμφανίζουν μόνο Διαταραχή Πανικού, ότι έχουν πτωχότερη ανταπόκριση στη θεραπεία και μεγαλύτερη πιθανότητα για απόπειρες αυτοκτονίας. Τα συμπτώματα δεν διέφεραν σε σχέση με ποια από τις δύο διαταραχές εμφανίσθηκε πρώτη χρονικά. Το ποσοστό αποπειρών αυτοκτονίας ήταν 70% υψηλότερο στους ασθενείς με συννοσηρότητα Μείζονος Κατάθλιψης και Διαταραχής Πανικού από εκείνους με μόνο Μείζονα Κατάθλιψη και περισσότερο από 4 φορές υψηλότερο από τους ασθενείς που είχαν μη επιπλεγμένη Διαταραχή Πανικού.

Ο Florequin et al11 αναφέρουν ότι σε ασθενείς που έκαναν μη σοβαρή απόπειρα αυτοκτονίας τρέχουσα Διαταραχή Πανικού είχε το 18%. Το ποσοστό συννοσηρότητας Μείζονος Κατάθλιψης και Διαταραχής Πανικού σε όσους έκαναν απόπειρα αυτοκτονίας ήταν υψηλό 73% και το 27% εμφάνιζε εξάρτηση από ουσίες. Οι ασθενείς που υποφέρουν από Μείζονα Κατάθλιψη και Διαταραχή Πανικού έκαναν πιο παρορμητικές απόπειρες αυτοκτονίας.

Ο Johnson et al5 αναφέρει ότι τα ποσοστά αποπειρών αυτοκτονίας κατά τη διάρκεια της ζωής σε άτομα με μη επιπλεγμένη Διαταραχή Πανικού ήταν 7%, αρκετά υψηλότερα από τα άτομα με χωρίς ψυχιατρική διαταραχή 1%. Παρόμοια ποσοστά βρέθηκαν και σε άτομα με μη επιπλεγμένη Μείζονα Κατάθλιψη 7,9% και καταλήγουν ότι τα ποσοστά αποπειρών αυτοκτονίας σε Διαταραχή Πανικού μη επιπλεγμένη ή με συννοσηρότητα είναι συγκρίσιμα με εκείνα της Μείζονος Κατάθλιψης με συννοσηρότητα ή μη επιπλεγμένη.

Σε αντίθεση ο Placidi et al12 αναφέρει ότι η συννοσηρότητα της Διαταραχής Πανικού σε ασθενείς με Μείζονα Κατάθλιψη δε φαίνεται να αυξάνει το ρίσκο για απόπειρες αυτοκτονίας κατά τη διάρκεια της ζωής.

Αρχικές μελέτες ανέφεραν ότι οι ασθενείς με συννοσηρότητα Διαταραχής Πανικού και Μείζονος Κατάθλιψης είχαν πτωχότερη ανταπόκριση στη θεραπεία. Άλλες μελέτες αντιθέτως αναφέρουν παρόμοια ποσοστά βελτίωσης στους ασθενείς με τις δύο διαταραχές και εκείνων με μόνο τη Διαταραχή Πανικού4.

Ο McLean13 αναφέρει ότι η συννοσηρότητα Μείζονος Κατάθλιψης με Διαταραχή Πανικού δεν επηρεάζει την αποτελεσματικότητα της γνωσιακής-συμπεριφορικής ψυχοθεραπείας σε σύγκριση με εκείνους που είχαν μόνο Διαταραχή Πανικού.

Συμπεράσματα

Η Μείζονα Κατάθλιψη προηγείται, συνυπάρχει ή έπεται της Διαταραχής Πανικού. Η συννοσηρότητα της Διαταραχής Πανικού με Μείζονα Κατάθλιψη, κατά τη γνώμη μας, είναι επιβαρυντικός παράγοντας για την πρόγνωση της Διαταραχής Πανικού και κάνει πιο σοβαρή την συμπτωματολογία της.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

  1. Clancy J, Noyes R, Hoenk PR et al. Secondary depression in anxiety neurosis. J Nerv. Ment Dis 1978;166:846-845
  2. Bowen RC, Kohut J: The relationship between agoraphobia and primary affective disorders: Can J psychiatry 1979; 24: 317-321
  3. Breier A, Charney DS, Heninger GR. Major depression in patients with Agoraphobia and Panic Disorder. Arch. Gen Psychiatry 1984; 41: 1129-1135
  4. Gorman JM, Coplan JD. "Comorbidity of depression and Panic Disorder". J Clin Psychiatry 1996; 57 supp 10: 34-41
  5. Johnson J, Weismman MM, Klerman GL. "Panic Disorder, comorbidity and suicide attempts". Arch. Gen. psychiatry 1990; 47: 805-808
  6. Fava Μ, Rankin Μ.Α,Wright Ε.C, Alpert J.E, Nierenberg AA, Pava J and Rosenbaum J.F "Anxiety disorders in major depression" Comprehensive Psychiatry volume 41, Issue 2, March- April 2000; p97-102
  7. Andrade L, Eaton WW and Chilcoat H "Lifetime comorbidity of Panic Attacks and major depression in a population-based study. Symptom profiles, Br J Psychiatry 165: 363-369 (1994)
  8. Grunhaus L. "Clinical and psychobiological characteristics of simultaneous Panic Disorder and major depression". Am J Psychiatry.1988 145:10
  9. Lesser M, Rubin R.T., Pechnold J.C. et al. "Secondary depression in Panic Disorder and Agoraphobia". Arch.Gen Psychiatry 1988; 45: 437-443
  10. Roy- Byrne PP, Stang P, Hans- Ulrich Wittchen HV, Ustun B, Elen Walters EE, Kessler RG "Lifetime Panic depression comorbidity in the National Comorbidity Survey Association with symptoms, impairment, course and help-seeking". Br J Psychiatry 2000; 176: 229-235
  11. Florequin C, Hardy P, Messiah A, Ellrodt A, Feline A "Suicide attempts and panic disorder: a study of 62 hospitalized suicidal patients" Encephale. 1995 Mar-Apr;21(2):87-92.