Τα βιώματα της ψυχής εις τον φιλοσοφικόν στοχασμόν
του Soren Kierkegaard
ΣΤΑΥΡΟΣ Ι. ΜΠΑΛΟΓΙΑΝΝΗΣ
Α' Νευρολογική Κλινική Αριοτοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης

"Ο χρόνος και η ιστορία έχουν δικαιώσει εκείνους οι οποίοι εβάδιζον αντιθέτως προς το ρεύμα και ήρχοντο εις σύγκρουσιν προς τας δοξασίας της εποχής των" Soren Kierkegaard

Περίληψις
Ο φιλοσοφικός στοχασμός του Kierkegaard απετέλεσεν έν ισχυρόν κίνητρον διά την αναζήτησιν του απολύτου και την διείσδυσιν εις τα βάθη της ανθρωπίνης ψυχής. Ν σύνθετος και μεταφορική σκέyΙις του εκφράζει την εσωτερικήν αγωνίαν του διά τας απολύτους και αναλλοίώτους αξίας επενδυομένη υπό του συναισθηματικού περιγράμματος της καταθλίψεως και της ειρωνείας με την οποίαν συνήθως περηβάλλει την τραγιτότητα των ανθρωπίνων παθών διατηρούσα πάντοτε την αυθεντικότητα της. Ο Kierkegaard, αναζητεί το παράδοξον, αυτό το οποίον υπερβαίνει τα μέτρα της ανθρωπίνης λογικής. Η άνοδος εκ του αισθητικού εις το ηθικόν και τελικώς εις το θρησκευτικόν στάδιον, εκφράζει την συνεχή προσπάθειαν υπερβάσεως του χοϊκού ανθρώπου, της θλίψεως και της αναζητήσεως της οδού της υπαρξιακής αυτοτέλείας, εν τω πλαισίω της διανοίξεως των ορίων του εγώ και της βαθείας συνειδητοποιήσεως των μεταφυσικών προεκτάσεων του Είναι. Η εσωτερική εμπειρία της αγωνίας διά την αλήθειαν αποτελεί την κυρίον οδόν, την οποίον η ψυχή οφείλει να ακολουθήση διά την προσέγγισιν της αληθείας. Η αγάπη του αιωνίου και η επιδίωξις των απολύτων και αιωνίων αξιών αποτελεί το ωραιότερον στοιχείον της ανθρωπίνης ζωής ενώ η άρνησις του αιωνίου αποτελεί την άρνησιν του αληθούς Είναι Ο άνθρωπος διά μέσου της εσωτερικής προσπαθείας θα πρέπη εναγωνίως να διακρίνη τα στοιχεία τα συγκροτούντα την εσωτερικήν του ζωήν και να "μεταμορφώση" αυτήν. Ο στοχαστής και ιδίως ο υποκειμενικός στοχαστής προσπαθεί εκ παραλλήλου να γεφυρώση τας υποκειμενικάς σκέψεις του με τον κόσμον των απολύτων αξιών και τον κόσμον της παγκοσμιότητας και του αιωνίου. Ο Kieτkegaaτd αναλύει εν εκτάσει τα βιώματα της ανθρωπίνης ψυχής, τας βαθείας εσωτερικάς εμπειρίας, αι οποίοι ασκούν καθοριστικόν ρόλον επί της εσωτερικής ζωής του, αναγνωρίζων, ότι έκαστον των βιωμάτων έχει έν εσωτερικόυν αίτιον. H απελπισία, "η ασθένεια προς θάνατον" αποτελεί στοιχείον της ζωής του ανθρώπου, κορυφουμένη όταν αυτός αγωνιά να γνωρίση τον εαυτόν του, αλλά και ακόμη όταν προσπαθεί να αγνοήση τον εαυτόν του. Η απελπισία αποτελεί έν εκ των ουσιωδών βιωμάτων του Εγώ, το οποίον αποτελεί μία συνειδητήν και αυτοαναφερομένην σύνθεσιν του απείρόυ και του περατού. Εκ παραλλήλου, η απελπισία είναι απότοκος της στερήσεως του Εγώ εκ των δυνατοτήτων του και της υφισταμένης ασυμφωνίας μεταξύ αναγκαιοτήτων και δυνατοτήτων του Εγώ. Η ελευθερία αποτελεί έν κεντρικόν σημείου αναφοράς εις την φιλοσοφίαν του Kierkegaaτd Ο άνθρωπος είναι ελεύθερος και υπεύθυνος διά την επιλογήν της ψυχικής του πορείας, του εν γένει τρόπου της ζωής και των ενεργειών του. Η έννοια του ανθρωπίνου Είναι και κατ' επέπκτασιν της ανθρωπίνης υπάρξεως, διαφοροποιείται ελευθέρως επί εκάστου ανθρώπου. H ελευθερία είναι η πηγή της αυτοδυναμίας και ως εκ τούτου καθίσταται αυτή η δύναμις δια της οποίας απελευθερώνονται όλαι αι εσωτερικαί πολύτιμο δυνάμεις της ψυχής. Η καθαρότης της καρδίας αποτελεί την βασικήν προϋπόθεσιν διά την κατανόησιν της ωραιότητας του Χριστιανικού βιώματος και τον πρωταρχικόν σκοπόν της πνευματικής ζωής. Μόνον διά της καθαρότητας της καρδίας είναι δυνατόν να βιωθή η χαρά, η οποία απορρέει από την υποταγήν του Θελήματος του ανθρώπου εις το θέλημα του Θεού. Μόνον η απλή και καθαρά καρδία δύναται να διατηρήση την εσωτερική της ενότητα και να ακολουθήση έν θέλημα και μίαν σκέψιν, την σκέψιν του αγαθού. Η αμαρτία αποτελεί ουσιώδες αίτιον αλλοιώσεως του ανθρωπίνου Είναι. Διά της αμαρτίας αλλοιώνεται ο αρχέτυπος αγαθός χαρακτήρ αυτής και εισέρχεται εντός της ψυχής ο φόβος ο θυμός, και η αλλοτρίωσις της εσωτερικής απλότητας. Η αμαρτία αυτοενισχύεται. Η θλίψις, η οποία απορρέει εκ της αμαρτίας έχει πολλάκις εγωκεντρικόν χαρακτήρα. Η ενοχή η απορρέουσα εξ εκάστης αμαρτίας εκδιώκει την αθωότητα και εισάγει σταδιακώς την αλλοτρίωσιν και την καθήλωσιν του ατόμου εις το αισθητικόν στάδιον. Η αγάπη προς τον Θεόν αποτελεί το λυτρωτικόν βίωμα του ανθρώπου εκ της καθηλώσεως εις την αμαρτίαν και την φθοράν. Διά την βίωσιν της αγάπης, το άτομον πρέπει να προβή εις την υπέρβασιν του ευατού του και εις την υπέρβασιν των πάντων. Η αγάπη είναι απόρροια της βαθείας εσωτερικής γνώσεως και της αδιαλείπτου αυτοκριτικής. Η απόλυτος έννοια της ανθρωπίνης ισότητος καθορίζεται από την απόλυτον έννοιαν της ίσης αγάπης του Θεού προς έκαστον των ανθρώπων. Εις την διαμόρφωσιν ενός ηθικού πλαισίου ζωής δεν απουσιάζει το άγχος και η αγωνία. Αι ηθικοί αρχαί καθοριζόμεναι υπό της ανθρωπίνης ηθικής δεν στερούνται της προσωρινότητος και ούτε χαρακτηρίζονται υπό της τελειότητος. Το άγχος είναι ενίοτε ο καρπός της αδυναμίας ενός λογικού συστήματος εις το οποίον η υλοποίησις των δυνατοτήτων δεν καθίσταται εφικτή. Αναλύων ο Kierkegaard τα βιώματα της ψυχής εντός του έργου του και κυρίως εντός των ημερολογίων του αφήνει να διακριθή, μέσα εις τος σελίδας του, η μάχη του προς την συνεχώς υπάρχουσαν καταθλιπτικήν διάθεσιν και το ψυχικόν άλγος.

Πλήρες κείμενο