Η νόσος του Πάρκινσον και το περιβάλλον: Aνασκόπηση
ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΗΣ Ε.
Α' Νευρολογική Κλινική ΑΧΕΠΑ, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης

Περίληψη
Η νόσος του Πάρκινσον (PD) δεν προκαλείται από μια συγκεκριμένη αιτία (όπως η πολιομυελίτιδα που οφείλεται σε ένα συγκεκριμένο ιό), αλλά είναι προϊόν της αλληλεπίδρασης της γήρανσης, των γενετικών παραγόντων ευαισθησίας και διαφόρων περιβαλλοντικών αιτιών¹.

Η νόσος του Πάρκινσον (PD) εμφανίζεται συνήθως γύρω στο 50ον έτος της ηλικίας αν και οι περισσότεροι ιατροί θέτουν μια μέση ηλικία εμφάνισης μεταξύ του 58ου και 61ου έτους. Έρευνες στις δεκαετίες του 20 και 30, δείχνουν ότι σε ποσοστό 12% μεταξύ των ασθενών η νόσος εμφανιζόταν στο 50ο έτος της ηλικίας των.

Η PD μπορεί να θεωρηθεί ότι οφείλεται στην γήρανση ενώ ορισμένοι υποστηρίζουν πως είναι υπεύθυνη για την επιτάχυνση του γήρατος. Επίσης έχει αποδειχθεί ότι το χαρακτηριστικό τραύμα που δημιουργεί η νόσος του Πάρκινσον στον εγκέφαλο προκαλεί τον αποχρωματισμό των κυττάρων στην περιοχή του μίσχου μέλαινα ουσία (substantia nigra). Αυτά τα κύτταρα είναι τα ίδια που παράγουν την ντοπαμίνη (ένας νευροδιαβιβαστής που μεταφέρει τα μηνύματα από το ένα εγκεφαλικό κύτταρο στο άλλο). Ο όρος αποχρωματισμός έχει οδηγήσει σε σύγχυση. Δεν σημαίνει ότι τα μεμονωμένα κύτταρα χάνουν τις χρωστικές ουσίες τους ή ότι αυτές οι χρωστικές ουσίες δεν συντίθενται. Απλώς υπάρχουν λιγότερα χρωματισμένα κύτταρα που παραμένουν σε αυτές τις περιοχές. Ορισμένα έχουν νεκρωθεί και η χρωστική ουσία τους έχει αφαιρεθεί.

Η αιτία του θανάτου αυτών των κυττάρων αποτελεί το μυστήριο που πρέπει να λυθεί στην PD. Με την κανονική διαδικασία γήρανσης, όλο και περισσότερη χρωστική ουσία, που είναι γνωστή ως νευρομελανίνη, (αποχρωματίζεται) από την ντοπαμίνη και τείνει να συσσωρευθεί στα κύτταρα που ευρίσκονται στην εγκεφαλική περιοχή του μίσχου.

Πολλοί παράγοντες, όπως η καταπίεση που υφίστανται το άτομο στη διάρκεια της ζωής του καθώς και η ύπαρξη μιας μακροχρόνιας κατάθλιψης, τείνουν να αυξήσουν τον κύκλο εργασιών της ντοπαμίνης, η οποία με την σειρά της επιταχύνει τον σχηματισμό νευρομελανίνης στα συγκεκριμένα κύτταρα. Μελέτες όπως αυτές των Mann και Yates που έλαβαν χώρα στην Αγγλία έχουν δείξει ότι τα κύτταρα που περιέχουν την περισσότερη νευρομελανίνη, είναι αυτά που καταστρέφονται πρώτα με κύριο λόγω την ασφυξία.

Με την πάροδο του χρόνου σε φυσιολογικές σωματικές συνθήκες, τα κύτταρα εξαφανίζονται σταδιακά απ' την εγκεφαλική περιοχή του μίσχου, μέλαινα ουσία. Αντίθετα, κατά την διάρκεια της ασθένειας του Πάρκινσον, για κάποιους λόγους, που δεν γνωρίζουμε, τα κύτταρα χάνονται (καταστρέφονται) γρηγορότερα έχοντας έτσι ως συνέπεια την επιταχυνόμενη "γήρανση όρου". Παρ' όλα αυτά, η συχνότητα εμφάνισης της νόσου του Πάρκινσον στο άτομο, δεν αυξάνεται αναλογικά με την πάροδο της ηλικίας, αν και κάτι τέτοιο πιστεύονταν έως τις αρχές της δεκαετίας του 60...

Η νόσος του Πάρκινσον προσβάλλει σήμερα έως και ένα εκατομμύριο Αμερικανούς. Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν βραδυκινησία, τρόμος ηρεμίας, δυσκαμψία κατά την κίνηση. Τα συμπτώματα αυτά είναι δυνατόν να οφείλονται στον προοδευτικό θάνατο των κυττάρων, κυρίως της μέλαινας ουσίας που συνοδεύεται από την απώλεια της ντοπαμίνης (νευροδιαβιβαστής)².

Απαραίτητη θεωρείται η γνώση της σημασίας της έκθεσης σε εξωγενείς παράγοντες όπως επίσης και οι επιπτώσεις που μπορούν να δημιουργηθούν με τη συμβουλή και τη συνύπαρξη άλλων ασθενών. Η αλληλεπίδραση των ανωτέρω και η γενετική ευαισθησία ή κληρονομικότητα του ατόμου, εφόσον την γνωρίζουμε μπορούν να μας δώσουν σημαντικές πληροφορίες για το είδος της συγκεκριμένης παθήσεως του Πάρκινσον.

Επιστημονικές έρευνες υποστηρίζουν ότι οι φυσικές τοξίνες που βρίσκονται στο περιβάλλον θα μπορούσαν να συμβάλλουν στην ανάπτυξη αυτής της διαταραχής στον εγκέφαλο και της μετακίνησης ή εξασθένισης των εγκεφαλικών κυττάρων^3,4.

Αυτές οι τοξίνες περιλαμβάνονται στα φυτοφάρμακα όπως το ζιζανιοκτόνο paraquat.

Ακόμη, βαριά μέταλλα όπως αυτά του μόλυβδου, του χαλκού και του σιδήρου καταδεικνύονται από τις έρευνες ως άλλο ένα αρνητικό περιβαλλοντικό στοιχείο το οποίο μεγαλώνει τον κίνδυνο για εμφάνιση του Πάρκινσον⁵.

Οι επιστήμονες του ΝΙΕΗ διαπίστωσαν ότι η έκθεση σε ένα μίγμα των γεωργικών ενώσεων (paraquat και maneb) μείωσε τη δραστηριότητα δράσεως, αύξησε τον κύκλο εργασιών ντοπαμίνης, και μείωσε άλλους δείκτες της επίδρασης ντοπαμίνης σε επίπεδα πολύ μεγαλύτερα από όταν οι ίδιες χημικές ουσίες ευρίσκονται χωριστά και αντιμετωπίζονται ως μεμονωμένες⁶.

Με βάση τα ανωτέρω, καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι οι συνδυασμένες εκθέσεις, μπορούν να ενισχύσουν σημαντικά τα δυσμενή αποτελέσματα στο σύστημα ντοπαμίνης, διαπιστώνοντας κατ' αυτόν τον τρόπο τη σημασία της επίδρασης των πολλαπλάσιων περιβαλλοντικών επικινδύνων παραγόντων, οι οποίοι συνδέονται με την ανάπτυξη της νόσου του Πάρκινσον.

Πειράματα της ιδίας επιστημονικής κοινότητας ΝΙΕΗ- η οποία εξέτασε ομάδες ανθρώπων που λόγω επαγγέλματος υπέστησαν έκθεση σε βαριά μέταλλα, απέδειξαν ότι ο κίνδυνος εμφάνισης του Πάρκινσον είναι μεγαλύτερος κατόπιν πολλαπλών εκθέσεων σε σύγκριση με την μεμονωμένη έκθεση.

Στη δεύτερη περίπτωση τα συνδυαζόμενα μείγματα που δημιουργούσαν τις προϋποθέσεις για την ανάπτυξη της PD ήταν αυτά του μόλυβδου, του χαλκού, και του σιδήρου.

Κατά έναν περίεργο και ενδιαφέροντα τρόπο, υπάρχουν περιβαλλοντικοί παράγοντες όπως το κάπνισμα και η λήψη αντιοξειδωτικών, που επιδρούν ανασταλτικά στην εμφάνιση της νόσου του Πάρκινσον και μειώνουν τον κίνδυνο δημιουργίας της.

Συνοπτικότερα η εκδήλωση της νόσου του Πάρκινσον μπορεί να αποδοθεί σε τέσσερις κύριους παράγοντες: την ευαισθησία, τις περιβαλλοντικές εκθέσεις, την ηλικία του ατόμου και την γενετική του ταυτότητα.

Σχεδόν 50.000 Αμερικανοί διαγιγνώσκονται ετησίως ως ασθενείς με PD ενώ το εκτιμώμενο κόστος είναι της τάξης των $5,6 δισεκατομμυρίων.

Λέξεις κλειδιά: Νόσος του Πάρκινσον, περιβάλλον, τοξικότητα.

Πλήρες κείμενο