Συζήτηση δύο σύνθετων κλινικών περιπτώσεων ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής σε ψυχοδυναμική-υποστηρικτική ψυχοθεραπεία
ΕΥΣΤΡΑΤΙΟΥ Σ., ΣΕΓΡΕΔΟΥ Ε.
Εταιρία Κοινωνικής Ψυχιατρικής και Ψυχικής Υγείας

Περίληψη
Εισαγωγή: Είναι σαφές ότι οι άνθρωποι είναι πολύπλοκοι, αλλά η πολυπλοκότητά τους δεν είναι τυχαία. Η ψυχοδυναμική, ως προσέγγιση που επιχειρεί να εξηγήσει συνολικά την ψυχική ανάπτυξη του ατόμου, έχει μακρά παράδοση στη μελέτη της παθολογίας της προσωπικότητας, της αιτιολογίας της, της παθογένεσης και της θεραπευτικής αντιμετώπισης των διαταραχών της προσωπικότητας. Οι ψυχαναλυτικές θεωρίες των ενορμήσεων, της ψυχολογίας του Εγώ, της θεωρίας των αντικειμενοτρόπων σχέσεων και της ψυχολογίας του Εαυτού, μας προσφέρουν τρόπους ώστε να βοηθήσουμε τους ασθενείς μας να κατανοήσουν φαινομενικά ανεξήγητες ειρωνείες και παράδοξα που συμβαίνουν στη ζωή τους και να μετασχηματίσουν τα ευάλωτα σημεία τους σε ισχυρά.

Υπόβαθρο: Σήμερα τα όρια του φάσματος των ψυχαναγκαστικών διαταραχών παραμένουν αμφισβητήσιμα. Έτσι, υποστηρίζεται ότι οι διαταραχές αυτές μπορούν να αντιμετωπιστούν ως ένα συνεχές, με τις καθαρά καταναγκαστικές, μη σύντονες με το εγώ διαταραχές από τη μία πλευρά και τις διαταραχές με τις επίμονες ενασχολήσεις που είναι σύντονες με το εγώ, αλλά που μπορούν να οδηγήσουν σε επικίνδυνες συμπεριφορές και χαρακτηρίζονται από φτωχή εναισθησία από την άλλη, και από τις μικτές μορφές ενδιάμεσα³³, χωρίς όμως αυτά να σημαίνουν πως η ψυχαναγκαστική διαταραχή προσωπικότητας αποτελεί τη συνηθέστερη προνοσηρή προσωπικότητα της ψυχαναγκαστικής-καταναγκαστικής διαταραχής.

Περαιτέρω, έχει προταθεί ότι ο ψυχαναγκασμός και ο καταναγκασμός μπορούν επίσης να αφορούν μια διαταραχή της διάθεσης. Το υψηλό ποσοστό συνοσηρότητας ανάμεσα στις διαταραχές του ψυχαναγκαστικού φάσματος, τα διαθέσιμα γενετικά στοιχεία, καθώς επίσης και η καλή απάντηση αυτών των διαταραχών στους αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης ευνοούν την προσθήκη μιας τέτοιας συναισθηματικής διάστασης, όπως άλλωστε προτείνεται και στο φάσμα των μεθοριακών διαταραχών³³.

Επιπλέον, σήμερα η ψυχαναγκαστική-καταναγκαστική διαταραχή συμπεριλαμβάνεται στο φάσμα των ψυχαναγκαστικών διαταραχών^33,34 μαζί με την κατάθλιψη, τις διαταραχές πρόσληψης τροφής³⁵, τη σωματοδυσμορφική διαταραχή, το οσφρητικό σύνδρομο, τις διαταραχές ελέγχου των παρορμήσεων, την τριχοτιλλομανία, το σύνδρομο Tourette, αλλά και τη σχιζοφρένεια, τις παραληρητικές διαταραχές και άλλες ψυχωτικές καταστάσεις. Ένα τέτοιο διαστασιακό πρότυπο(ίσως αρκετά πιο πολύπλοκο από την κατηγοριοποίηση των διαταραχών) ίσως θα επέτρεπε την καλύτερη αναγνώριση και διάγνωση, θα βοηθούσε στην επιλογή της κατάλληλης θεραπείας, καθώς επίσης θα παρείχε ένα πλαίσιο για τη μελλοντική έρευνα στην παθοφυσιολογία και τη θεραπεία αυτών.

Σκοπός: Στην παρούσα εργασία όπου θα ασχοληθούμε με την ιδεοψυχαναγκαστική δομή της προσωπικότητας οι στόχοι μας είναι :α) να μελετήσουμε πώς κάποια άτομα προτιμούν να χρησιμοποιούν τη σκέψη ή και τη δράση σε βάρος των συναισθημάτων, των αισθήσεων, της διαίσθησης, της ονειροπόλησης και της δημιουργικής καλλιτεχνικής ικανότητας προκειμένου να εξασφαλίσουν τη συναισθηματική τους ασφάλεια, τη διατήρηση της αυτοεκτίμησης τους και την επίλυση των εσωτερικών τους συγκρούσεων , β) να δείξουμε τα διαγνωστικά και θεραπευτικά προβλήματα που προκύπτουν από την πολυπαθολογία, κάτι το οποίο συχνά ανακύπτει κατά τη διάρκεια της θεραπευτικής διαδικασίας και γ) να δώσουμε μια διαστασιακή διάγνωση ώστε να απαντήσουμε στις ποικίλες ερωτήσεις που ανακύπτουν σε μερικές περιπτώσεις που ήδη έχουν διαγνωστεί ως "ψυχαναγκαστική-καταναγκαστική διαταραχή".

Υλικό και μέθοδος: Αναφέρουμε δύο κλινικές περιπτώσεις (ενός άνδρα και μιας γυναίκας) που είχαν διαγνωστεί ότι είχαν "ψυχαναγκαστική-καταναγκαστική διαταραχή" κατά τη διάρκεια του πρώτου χρόνου σε δυναμική-υποστηρικτική ψυχοθεραπεία. Οι ασθενείς επιλέχτηκαν λόγω της ανθεκτικότητας των συμπτωμάτων τους και της φτωχής συνεργασίας τους με τους προηγούμενους θεραπευτές τους.

Παρουσιάζουμε τις βασικές στρατηγικές της ψυχοδυναμικής-υποστηρικτικής ψυχοθεραπείας σύμφωνα με τη βιβλιογραφία⁴⁷, και την πρακτική εφαρμογής της θεραπείας κατά τη διάρκεια ενός χρόνου βήμα προς βήμα δίνοντας έμφαση στους θεραπευτικούς στόχους, στις δυσκολίες και στα επιτεύγματα αυτής στο τέλος αυτής της περιόδου.

Αποτελέσματα: Αν και πρόκειται για τα αρχικά αποτελέσματα πολλά από αυτά συμφωνούν με εκείνα παρόμοιων μελετών: α) Η ιδεοληπτική νεύρωση μπορεί να περιέχει άλλες χαρακτηριολογικές τάσεις όπως αυτής του υστερικού, παρανοϊκού, σχιζοειδούς ή καταθλιπτικού τύπου και όμως περιγράφεται καλύτερα κάτω υπό τον τίτλο της "ιδεοληπτικής αποδιοργάνωσης του βίου"⁴⁸. β) Και από τα δύο ιστορικά ασθένειας προκύπτει ότι η πολυπλοκότητα της ψυχοπαθολογίας ξεκινά πριν την ηλικία των δεκαοκτώ ετών. Επιπλέον η δυναμική-υποστηρικτική ψυχοθεραπεία σε αυτές τις περιπτώσεις υποστηρίζει την υπόθεση ότι ο "διαρκής τύπος εσωτερικού βιώματος" των διαταραχών προσωπικότητας είναι ένα εξατομικευμένο συνεχές. γ) Στα άτομα με διαταραχή προσωπικότητας οι αντιδράσεις μεταβίβασης και αντιμεταβίβασης είναι συνήθως ισχυρές⁴⁹. Ο κλινικός καλείται να αντέξει το άγχος του για ό,τι κάνει ο ασθενής μέχρι που η ψυχοθεραπεία να φτάσει σε τέτοιο σημείο ώστε να μειωθεί ο ψυχαναγκασμός για δράση και παράλληλα να βοηθήσει τον ασθενή να εκφράσει αρνητικά συναισθήματα, όπως θυμό και κριτική, για τη θεραπεία και ιδιαίτερα για το πρόσωπό του ώστε να υποκινήσει τη διεργασία που θα καταστήσει τη μόνωση του συναισθήματος δυστονική προς το Εγώ³⁸.

Λέξεις κλειδιά: Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή, ψυχαναγκαστική διαταραχή προσωπικότητας, ψυχοδυναμική-υποστηρικτική ψυχοθεραπεία.

Πλήρες κείμενο