|
|||
|
|||
Η αντιμετώπισις του γήρατος διά μέσου των αιώνων
Σ.Ι. ΜΠΑΛΟΓΙΑΝΝΗΣ
Α' Νευρoλoγική Κλιvική ΑΠΘ, Εργαστήριov Νευρoπαθoλoγίας και Ηλεκτρονικής Μικροσκοπήσεως, Νοσοκομείον ΑΧΕΠΑ
Το γήρας ως χειμών επέρχεται,
ο θάνατος ως ναυάγιον εφίσταται...
Κυβέρνησον σου τον χειμώνα...
μη υπέραντλον ποιήσης το σεαυτού σκάφος...
Μ. Βασίλειος
(Ομιλία παραμυθητική ασθενούντι,
κατά την έκδοσιν St. Y. Rudberg)
Περίληψις
Το γήρας αποτελεί την ωραιοτέραν περίοδον της ανθρωπίνης ζωής. Η ψυχή πλήρης ωριμότητος, σοφίας, συνέσεως, γνώσεων διανύει το στάδιον της υπαρξιακής ολοκληρώσεως αλλά και της προετοιμασίας διά το απόλυτον. Διά μέσου των αιώνων, κοινωνίαι, αι οποίαι διεκρίνοντο διά τα υψηλά πολιτιστικά των στοιχεία, απένεμαν σεβασμόν, εκτίμησιν, αγάπην, στοργήν εις τους γέροντας και εθεώρουν αυτούς ιδιαιτέρως πολύτιμα πρόσωπα εις τον οικογενειακόν και τον ευρύτερον κοινωνικόν χώρον. Εις την Αγίαν Γραφήν, το γήρας εξυμνείται και προβάλλεται, θεωρούμενον, ως ιδιαιτέρα ευλογία και έκφρασις ελέους και αγάπης του Κυρίου. Η τιμή όμως και ο σεβασμός προς τους γέροντας δεν αποτελεί συνάρτησιν μόνον της ηλικίας, αλλά εμπνέονται από την συμπεριφοράν, την σύνεσιν και την σοφίαν την αρμονικήν προσωπικότητα και τον ανεπίληπτον βίον αυτών. Εις την Αρχαίαν Ελλάδα, το γήρας ήτο σεβαστόν. Ο γέρων διετήρη αμετάβλητον το κύρος και την θέσιν αυτού εις την κοινωνίαν και ουχί σπανίως περιεβάλλετο υπό αξιωμάτων και οφικίων, τα οποία σπανίως θα απενέμοντο εις ετέρας εποχάς. Τα ιατρικά προβλήματα του γήρατος περιγράφονται μετά ιδιαιτέρας παρατηρητικότητος και αισθήματος ευθύνης υπό του Ιπποκράτους. Το γήρας κατά τον Γαληνόν δεν αποτελεί νόσον, αλλά ούτε και απολύτως φυσικήν κατάστασιν. Είναι κατ' αυτόν έν ιδιάζον στάδιον της ανθρωπίνης ζωής, το οποίον απαιτεί ιδιαιτέραν ιατρικήν φροντίδα. Εις την Ρωμαϊκήν αντίληψιν επεκράτει η άποψις, ότι κατά το γήρας το σώμα σταδιακώς ψύχεται, γεγονός το οποίον ενδεχομένως συνδέεται με την κατάθλιψιν και την ηυξημένην νοσηρότητα. Την πληρεστέραν επί του γήρατος διατριβή κατά τους Ρωμαϊκούς χρόνους απετέλει η μονογραφία του Κικέρωνος "De senectute". Εις αυτήν προβάλλονται, ως μέγισται αξίαι διά τον γέροντα, η διατήρησις της αξιοπρεπείας αυτού, η αυτοκυριαρχία και η μετά ευψυχίας αποδοχή του τέλους της ζωής, όπως ούτος αποδέχεται τον φυσιολογικόν ύπνον. Το Βυζάντιον, το οποίον συνέδεσεν το πνεύμα της αγάπης και της θυσίας, διά της Χριστιανικής πίστεως, μετά της επιστημονικής και φιλοσοφικής σκέψεως, την οποίαν εκληρονόμησεν από τον ακτινοβολούντα ελληνικόν πολιτισμόν της ανατολικής Μεσογείου, επέδειξεν ιδιαιτέραν μέριμναν διά το γήρας, από τα πρώτα ήδη έτη από της ιδρύσεως της Κωνσταντινουπόλεως και της μεταφοράς εκ της Ρώμης της αυτοκρατορικής έδρας εις αυτήν. Εις την Κωνσταντινούπολιν και τας άλλας πόλεις της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας ιδρύθησαν πολυάριθμα γηροκομεία κατά την χιλιετή ιστορικήν πορείαν αυτής. Το μεγαλύτερον νοσηλευτικόν ίδρυμα της Κωνσταντινουπόλεως, έχον ιδιαιτέραν μέριμναν διά τους γέροντας, υπήρξεν ο Ξενών της Ιεράς Μονής του Παντοκράτορος, ο οποίος ιδρύθη υπό του Αυτοκράτορος Ιωάννου του II του Koμνηνού και της συζύγου αυτού Ειρήνης. Εις την Κίνα διά μέσου των στίχων της ποιήσεως προβάλλεται ο πόνος των γερόντων διά την έλλειψιν κοινωνικής προνοίας, διά την πενίαν, την ασθένειαν, την σκληρότητα των νέων ανθρώπων και τον επικείμενον θάνατον, χωρίς παρηγορίαν και σωματικήν και ψυχικήν ανάπαυσιν. Εις τον Ιουδαϊκόν κόσμον, ο Μαϊμονίδης υπογραμμίζει την αξίαν της προσφοράς εις τον γέροντα και την αναγκαιότητα της παροχής εις αυτόν ιατρικής, κοινωνικής και ψυχοθεραπευτικής υποστηρίξεως. Εις τον Αραβικόν κόσμον, ο Ιμπν Σίνα ή Αβικέννας, υπογραμμίζει την αφοσίωσιν και την αγάπην, την οποίαν ο ιατρός και οι οικείοι θα πρέπη να επιδεικνύουν εις τον γέροντα, τον οποίον χαρακτηρίζει ως το πολυτιμότερον πρόσωπον, εντός του οικογενειακού και του ευρυτέρου κοινωνικού χώρου. Εις την Αναγέννησιν, o Leonardo διετύπωσεv ευστόχoυς υπoθέσεις επί του γεροντικού σώματος, πρoσπαθώv vα ερμηvεύση τηv φυσιoλoγικήν λειτουργικήν κάμψιν τωv ζωτικώv oργάvωv αυτού, επί τη βάσει τωv αρχώv της μηχαvικής και της υδρoδυvαμικής, διατυπώvωv επ΄ αυτού σειράv μαθηματικώv σχέσεωv. Eις τον σύγχρονον κόσμον, η ιατρική φροντίς, η κοινωνική μέριμνα, η νομική κατωχύρωσις και η οικονομική συμπαράστασις προς τους γέροντας έχουν λάβει πρωτεύουσαν θέσιν εις τον κοινωνικόν προγραμματισμόν των εις υψηλήν πολιτιστικήν βαθμίδα ευρισκομένων χωρών. Εκ παραλλήλου, ο σεβασμός προς την αξιοπρέπειαν του γέροντος δίδει νέαν διάστασιν εις τον τρόπον της ιατρικής προσεγγίσεως αυτού. Η ποιοτική στάθμη της ζωής του γέροντος θα πρέπη να καθορίζεται αφ΄ ενός μεν υπό της σωματικής και ψυχικής υγείας αυτού, αφ΄ ετέρου δε υπό της εσωτερικής ειρήνης, πληρότητος, αρμονίας και δικαιώσεως των συναισθηματικών και πνευματικών προσδοκιών αυτού.
Λέξεις κλειδιά: Γήρας, αρχαιότης, ιστορία, κοινωνία.
