|
|||
|
|||
Η φιλοσοφία της ανοίας
ΣΤΑΥΡΟΣ Ι. ΜΠΑΛΟΓΙΑΝΝΗΣ
Καθηγητής Νευρολογίας Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Διευθυντής Α΄ Νευρολογικής Κλινικής Α.Π.Θ.
ΠΡΩΤΟΝ ΔΕ ΨΥΧΗΝ ΛΗΠΤΕΟΝ ΠΟΤΕΡΟΝ ΑΛΛΟ ΜΕΝ ΨΥΧΗ
ΑΛΛΟ ΔΕ ΨΥΧΗ ΕΙΝΑΙ
Πλωτίνος Εννεάς Ι, 2
Περίληψις
Η φιλοσοφία εις τον χώρον των νευροεπιστημών μετέχει εις την προσπάθειαν της βαθυτέρας κατανοήσεως και ερμηνείας των νοητικών και ψυχικών διεργασιών, προσπαθούσα να διεισδύση εις τον πολύτιμον χώρον της εσωτερικής σκέψεως και της λειτουργικής εκφράσεως του ατόμου, διά να καθορίση σαφέστερον τας υπαρξιακάς διαστάσεις αυτού. Ειδικότερον, η φιλοσοφία της ανοίας αποτελεί ένα ιδιαιτέρως ευαίσθητον χώρον, εις τον οποίον διά της μελέτης του εξ ανοίας πάσχοντος ατόμου, καθίσταται ευδιάκριτον, ότι το κύριον υπόβαθρον της αλλοιώσεως των νοητικών διεργασιών συνίσταται εις την διατεταραγμένην και φθίνουσαν έκφρασιν αυτών και ουχί εις την αλλοίωσιν της ποιότητος της εσωτερικής ζωής αυτού. Η άνοια αποτελεί εκδήλωσιν πολλών νευροεκφυλιστικών παθήσεων, εκφράζουσα την έκπτωσιν των νοητικών δυνατοτήτων του πάσχοντος, ο οποίος ηδυνήθη να αναπτύξη ήδη αυτάς κατά ικανοποιητικόν τρόπον, εις το παρελθόν. Είναι εύλογον, ότι η άνοια εμφανώς διαφέρει από ατόμου εις άτομον, καθ' όσον ταύτα αφ' ενός μεν διαφέρουν ως προς το γνωσιολογικόν υπόβαθρον αυτών και τον βαθμόν της αναπτύξεως και κορυφώσεως των νοητικών δυνατοτήτων των, αφ'ετέρου δε ως προς το παθογενετικόν υπόβαθρον της ανοίας. Το νοητικόν απόθεμα εκάστου ατόμου ευλόγως ασκεί καθοριστικήν βαρύτητα τόσον επί του χρόνου ενάρξεως της εμφανούς νοητικής κάμψεως, όσον και επί του βάθους της επερχομένης ανοίας. Η φιλοσοφία της ανοίας θέτει ευλόγως, εκ παραλλήλου, το ερώτημα της συνειδητοποιήσεως του Είναι, του εξ ανοίας πάσχοντος ατόμου. Εις την άνοιαν, αφ' ενός μεν η επερχομένη εις άλλοτε άλλην έκτασιν μνημονική διαταραχή, αφ' ετέρου δε η κάμψις της κριτικής ικανότητος του ατόμου, επηρεάζουν τον βαθμόν της συνειδητοποιήσεως αυτού και μεταβάλλουν την θέσιν αυτού προς εαυτό και προς τα μέλη του κοινωνικού χώρου. Η επιδείνωσις της μνήμης του ατόμου διαχωρίζει αυτό εκ του παρελθόντος. Ως εκ τούτου, το Είναι του πάσχοντος, στερούμενον πλέον των αυτοβιογραφικών μνημονικών καταγραφών και της δυνατότητος της πλήρους και ορθής εγχαράξεως του παρόντος, καθίσταται σταδιακώς άχρονον. Το άχρονον Είναι, καθίσταται εμφανέστερον εκ της αδυναμίας της λειτουργικής προβολής αυτού εντός του μέλλοντος. Ουσιώδες ερώτημα, το οποίον αναφύεται κατά την μελέτην της συνειδητοποιήσεως του ψυχοσωματικού Είναι υπό του ατόμου, κατά την πορείαν της διεργασίας της ανοίας, είναι το αναφερόμενον εις τον τρόπον διά του οποίου τούτο αποδέχεται το σωματικόν Εγώ αυτού και αντιλαμβάνεται την μεταβλητότητα αυτού εις τον χρόνον. Εκ παραλλήλου, είναι βέβαιον ότι δεν γνωρίζομεν και δεν κατανοούμεν πλήρως την εσωτερικήν ζωήν, του εξ ανοίας πάσχοντος ατόμου. Δεν γνωρίζομεν, εις τα πλαίσια των νευροεπιστημών, εάν η άνοια αποτελεί αναστολήν και αλλοίωσιν των δυνατοτήτων εξωτερικεύσεως αυτού ή σταδιακήν απόσβεσιν του εσωτερικού λόγου και της εσωτερικής ζωής αυτού. Είναι εύλογον, ότι δεν είναι δυνατόν να εκτιμηθούν εξ αντικειμένου αι εσωτερικαί αξίαι υπό των οποίων εμφοράται ο πάσχων εξ ανοίας. Εν τούτοις, δεδομένου ότι η άνοια δεν φαίνεται ότι αλλοιώνει τας πρωτογενείς δομάς της προσωπικότητος, αλλά κυρίως τα εκφραστικά μέσα αυτής, αι αρεταί και ιδίως αι φυσικαί αρεταί είναι δυνατόν να παραμένουν ως αμετάβλητα στοιχεία του Είναι του πάσχοντος εξ ανοίας, καθ' όσον αι βασικαί αρεταί δεν αποτελούν δημιούργημα της κριτικής σκέψεως και της μνημονικής ισχύος του ατόμου, αλλά εγγενές στοιχείον της ηθικής συνειδήσεως αυτού. Εγκέφαλος 2010, 47(3):109-130.
Λέξεις κλείδες: Άνοια, φιλοσοφία, Είναι, νευροεπιστήμαι, φαινομενολογία.
